Η Μάχη των Καταλαυνικών Πεδίων ήταν μια από τις πιο αποφασιστικές στρατιωτικές εμπλοκές στην ιστορία μεταξύ των δυνάμεων της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας υπό τον Φλάβιο Αέτιο και τις δυνάμεις των Ούννων του Αττίλα. Η σύγκρουση έλαβε χώρα στις 20 Ιουνίου 451 μ.Χ. στη Γαλατία (σημερινή Γαλλία) στην περιοχή της Σαμπάνιας. Αν και η ακριβής τοποθεσία της μάχης δεν έχει προσδιοριστεί ποτέ, είναι γνωστό ότι τα Καταλαυνικά Πεδία βρίσκονταν κάπου ανάμεσα στην πόλη της Troyes και της πόλης Chalons-sur-Marne. Αποδείχθηκε μια από τις τελευταίες μεγάλες στρατιωτικές επιχειρήσεις της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Οι ιστορικοί γενικά συμφωνούν ότι η Πολιορκία της Ορλεάνης ήταν η αποφασιστική στιγμή στην εκστρατεία που σταμάτησε την προσπάθεια των Ούννων να προχωρήσουν περαιτέρω στη ρωμαϊκή επικράτεια ή να δημιουργήσουν υποτελείς στη Ρωμαϊκή Γαλατία. Ωστόσο, οι Ούννοι λεηλάτησαν με επιτυχία μεγάλο μέρος της Γαλατίας και ακρωτηρίασαν τη στρατιωτική ικανότητα των Ρωμαίων και των Βησιγότθων. Ο Αττίλας πέθανε μόνο δύο χρόνια αργότερα, το 453 μετά τη μάχη του Νεντάο το 454, με αποτέλεσμα ο συνασπισμός των Ούννων και των ενσωματωμένων Γερμανών υποτελών σταδιακά να διαλυθεί.
Το γεγονός είναι σημαντικό για διάφορους λόγους, μεταξύ των οποίων ο σημαντικότερος είναι ότι σταμάτησε την εισβολή των Ούννων στην Ευρώπη. Η μάχη ήταν επίσης η πρώτη φορά που οι ευρωπαϊκές δυνάμεις μπόρεσαν να νικήσουν τον στρατό των Ούννων και να τους κρατήσουν μακριά από τον στόχο τους. Αν και οι Ούννοι θα ανασυνταχθούν και θα εισβάλουν στην Ιταλία το επόμενο έτος, η αύρα του αήττητου του Αττίλα εξατμίστηκε μετά τα Καταλαυνικά Πεδία, και στην επόμενη εκστρατεία του θα αποσυρόταν από την Ιταλία την επόμενη χρονιά. Δύο χρόνια μετά τη Μάχη των Καταλανικών Πεδίων, ο Αττίλας ήταν νεκρός και οι γιοι του, που κληρονόμησαν την αυτοκρατορία του , πολέμησαν μεταξύ τους για την αρχηγία. Μόλις 16 χρόνια μετά τον θάνατο του Αττίλα, η τεράστια αυτοκρατορία που είχε δημιουργήσει είχε καταστραφεί και οι περισσότεροι μελετητές επισημαίνουν τη Μάχη των Καταλανικών Πεδίων ως την κομβική στιγμή που οι τύχες του Αττίλα αντιστράφηκαν.
Ιστορικό της μάχης
Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία αγωνιζόταν να διατηρήσει τη συνοχή της ήδη από την Κρίση του Τρίτου Αιώνα (επίσης γνωστή ως Η Αυτοκρατορική Κρίση, 235-284 μ.Χ.) που χαρακτηρίστηκε από ανεξέλεγκτες κοινωνικές αναταραχές, εμφύλιο πόλεμο και τη διάσπαση της αυτοκρατορίας σε τρεις διακριτές περιοχές (η Γαλλική Αυτοκρατορία, Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και την Αυτοκρατορία της Παλμύρας). Ο αυτοκράτορας Αυρηλιανός και στη συνέχεια ο Διοκλητιανός επανένωσαν αυτές τις οντότητες, αλλά ο Διοκλητιανός βρήκε την αυτοκρατορία τόσο μεγάλη και δύσκολο να κυβερνηθεί αποτελεσματικά που τη χώρισε στη Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία με πρωτεύουσα τη Ραβέννα και την Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία με πρωτεύουσα το Βυζάντιο (αργότερα Κωνσταντινούπολη). Μεταξύ των ετών 305 και 378 μ.Χ. αυτά τα δύο μισά της αυτοκρατορίας κατάφεραν να συντηρηθούν και να βοηθήσουν το ένα το άλλο όταν χρειαζόταν, αλλά μετά τη μάχη της Αδριανούπολης στις 9 Αυγούστου 378 μ.Χ., κατά την οποία οι Γότθοι νίκησαν και κατέστρεψαν τις ρωμαϊκές δυνάμεις η βοήθεια της Ανατολικής Αυτοκρατορίας πρός την Δυτική έγινε πιο δύσκολη.
Την ίδια εποχή, στο δεύτερο μέρος του 4ου αιώνα μ.Χ., οι Ούννοι είχαν εκτοπιστεί από την πατρίδα τους στην περιοχή του Καζακστάν από τους Μογγόλους και ο αρχικός εκτοπισμός τους σύντομα πήρε τη μορφή μιας μαζικής δύναμης εισβολής που ζούσε από τα εδάφη και κατέστρεφε τον πληθυσμό των περιοχών από όπου περνούσαν. Το 370 μ.Χ. κατέκτησαν τους Αλανούς. και μέχρι το 376 μ.Χ. είχαν οδηγήσει τους Βησιγότθους υπό τον Φρίτιγκερνο στη ρωμαϊκή επικράτεια. Οι Ούννοι συνέχισαν την εισβολή τους στην περιοχή και όπως γράφει ο ιστορικός Herwig Wolfram, επικαλούμενος την αρχαία πηγή του Αμβρόσιου, το χάος που προκλήθηκε ήταν ευρέως διαδεδομένο: «οι Ούννοι έπεσαν πάνω στους Αλάνους, οι Αλανοί στους Γότθους και οι Γότθοι στις φυλές των Ταϊφαλί και των Σαρμάτων». Πολλές από αυτές τις φυλές, εκτός από τους Γότθους, αναζήτησαν καταφύγιο μέσα στη ρωμαϊκή επικράτεια.
Ο ρωμαϊκός στρατός αποτελούταν σε μεγάλο βαθμό από μη Ρωμαίους από το 212 μ.Χ., όταν ο Καρακάλλας παραχώρησε την καθολική ιθαγένεια σε όλους τους ελεύθερους λαούς εντός των ορίων της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η υπηρεσία στο στρατό κάποτε απένειμε την υπηκοότητα σε μη Ρωμαίους, αλλά μετά τον Καρακάλλα, αυτό δεν ήταν πλέον κίνητρο και ο στρατός έπρεπε να στρατολογεί στρατιώτες πέρα από τα σύνορα της Ρώμης. Οι Ούννοι απασχολούνταν συχνά από τον ρωμαϊκό στρατό μαζί με άλλους μη Ρωμαίους βάρβαρους, έτσι υπήρχαν Ούννοι που υπηρετούσαν τη Ρώμη ενώ άλλοι Ούννοι εισέβαλαν στα εδάφη της.
Οι εισβολείς Ούννοι φαινόταν να μην είχαν άλλο στόχο από την καταστροφή και τη λεηλασία, και η Ρώμη δεν είχε κανένα μέσο για να πολεμήσει μια δύναμη που ερχόταν από το πουθενά να λεηλατήσει τη γη και μετά να εξαφανίζοταν όσο γρήγορα είχε έρθει. Το 408 μ.Χ., ο αρχηγός μιας ομάδας Ούννων, ο Ούλντιν, λεηλάτησε ολόκληρη τη Θράκη, και καθώς η Ρώμη δεν μπορούσε να κάνει τίποτα για να τους σταματήσει στρατιωτικά, προσπάθησαν να τους πληρώσουν για να φύγουν. Ο Ούλντιν, ωστόσο, ζήτησε πολύ υψηλό τίμημα, και έτσι οι Ρωμαίοι επέλεξαν να εξαγοράσουν τους υφισταμένους του. Αυτή η μέθοδος διατήρησης της ειρήνης ήταν επιτυχής και θα γινόταν η προτιμώμενη πρακτική για τους Ρωμαίους στην αντιμετώπιση των Ούννων από τότε. Ωστόσο, όσο μεγάλη απειλή για τη ρωμαϊκή ειρήνη και αν ήταν οι Ούννοι, δεν είχαν ισχυρό ηγέτη με ξεκάθαρο στόχο μέχρι να έρθει στην εξουσία ο Αττίλας.
Ο Αττίλας πήρε τον έλεγχο των Ουννικών φυλών όταν ο θείος του Ρούα πέθανε το 433 μ.Χ. Μαζί με τον αδελφό του, Μπλέντα, ο Αττίλας κατέστησε σαφές ότι η Ρώμη αντιμετώπιζε τώρα έναν εντελώς νέο εχθρό του οποίου το όραμα περιελάμβανε μια τεράστια Ουννική αυτοκρατορία. Ο Αττίλας και ο Μπλέντα μεσολάβησαν στη Συνθήκη του Μάργους το 439 μ.Χ., η οποία, εν μέρει, όριζε ότι οι Ούννοι δεν θα επιτίθεντο στα ρωμαϊκά εδάφη με αντάλλαγμα ένα μεγάλο χρηματικό ποσό. Οι Ούννοι τότε ασχολήθηκαν με την επίθεση κατά των Περσών για ένα διάστημα, αλλά, αφού απωθήθηκαν σε πολυάριθμες εμπλοκές, γύρισαν πίσω προς τη Ρώμη. Οι Ρωμαίοι, στο μεταξύ, πιστεύοντας ότι ο Αττίλας θα τιμούσε τη συνθήκη, είχαν αποσύρει τα στρατεύματά τους από την περιοχή του Δούναβη και τους έστειλαν εναντίον των Βανδάλων που απειλούσαν τα ρωμαϊκά συμφέροντα στη Βόρεια Αφρική και Σικελία . Μόλις ο Αττίλας και ο Μπλέντα συνειδητοποίησαν ότι η περιοχή ήταν ουσιαστικά ανυπεράσπιστη, εξαπέλυσαν την επίθεσή τους στον Δούναβη το 441 μ.Χ., λεηλατώντας και καταστρέφοντας τις πόλεις κατά βούληση.
Η επίθεσή τους ήταν ακόμη πιο επιτυχημένη γιατί ήταν εντελώς απροσδόκητη. Ο Ανατολικός Ρωμαίος Αυτοκράτορας Θεοδόσιος Β’ ήταν τόσο σίγουρος ότι οι Ούννοι θα τηρούσαν τη συνθήκη που αρνήθηκε να ακούσει οποιαδήποτε συμβουλή.
Οι Ούννοι βασίζονταν στην υψηλή κινητικότητά τους και ήξραν καλά πότε να επιτεθούν και πότε να αποσυρθούν.
Μια σημαντική στρατηγική που χρησιμοποιούσαν ήταν μια προσποιητή υποχώρηση – προσποιούνταν υποχώρηση και στη συνέχεια στρέφονταν κατά τον άτακτο εχθρό .
Λίγο μετά την εκστρατεία του Δούναβη, το 445 μ.Χ., ο Αττίλας δολοφόνησε τον Μπλέντα και πήρε τον πλήρη έλεγχο ως ανώτατος ηγέτης των Ούννων. Ο Αττίλας έβλεπε τη Ρώμη ως έναν αδύναμο αντίπαλο και έτσι, ξεκινώντας από το 446 ή το 447 μ.Χ., εισέβαλε ξανά στην περιοχή της Μοισίας (στην περιοχή των Βαλκανίων), καταστρέφοντας περισσότερες από 70 πόλεις, παίρνοντας τους επιζώντες ως σκλάβους και στέλνοντας τα λάφυρα πίσω στο οχυρό του στην πόλη της Βούδας (πιθανόν η Βουδαπέστη) στη σημερινή Ουγγαρία. Ο Αττίλας είχε πλέον νικήσει την Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία στο έδαφος και στις διπλωματικές διαπραγματεύσεις και έτσι έστρεψε την προσοχή του στη Δύση. Ωστόσο, ζήτησε μια νόμιμη δικαιολογία για μια εισβολή και βρήκε μια σε έναν πολύ απίθανο σύμμαχο.
Το 450 μ.Χ., η αδερφή του Δυτικού Ρωμαίου Αυτοκράτορα Βαλεντινιανού, Ονόρια, προσπαθούσε να ξεφύγει από έναν κανονισμένο γάμο με έναν Ρωμαίο γερουσιαστή και έστειλε μήνυμα στον Αττίλα, μαζί με το δαχτυλίδι αρραβώνων της, ζητώντας τη βοήθειά του. Παρόλο που μπορεί να μην είχε σκοπό τον γάμο, ο Αττίλας επέλεξε να ερμηνεύσει το μήνυμά της και το δαχτυλίδι της ως αρραβώνα και έστειλε πίσω τους όρους του: Ζητούσε το ήμισυ της Δυτικής Ρωμαικής Αυτοκρατορίας για προίκα. Ο Ουαλεντινιανός, όταν ανακάλυψε τι είχε κάνει η αδερφή του, έστειλε αγγελιοφόρους στον Αττίλα λέγοντάς του ότι όλα ήταν ένα λάθος και ότι δεν υπήρχε πρόταση γάμου και προίκα προς διαπραγμάτευση. Ο Αττίλας ισχυρίστηκε ότι η πρόταση γάμου ήταν νόμιμη, ότι είχε αποδεχτεί και ότι θα ερχόταν να διεκδικήσει τη νύφη του. Τότε κινητοποίησε τον στρατό του και ξεκίνησε την πορεία του προς τη ρωμαϊκή πρωτεύουσα.
Οι Αντίπαλοι
Ο Ρωμαίος στρατηγός Αέτιος προετοιμαζόταν για μια πλήρους κλίμακας εισβολής απο τους Ούννους για μερικά χρόνια πριν από το γεγονός. Ο Αέτιος είχε ζήσει μεταξύ των Ούννων ως όμηρος στα νιάτα του, μιλούσε τη γλώσσα τους και κατανοούσε τον πολιτισμό τους. Είχε απασχολήσει τους Ούννους στο στρατό του πολλές φορές όλα αυτά τα χρόνια και είχε προσωπική και φιλική σχέση με τον Αττίλα. Ο Αέτιος συχνά περιγράφεται σύμφωνα με τη τα γραπτά του Ρωμαίου ιστορικού Προκοπίου ως «ο τελευταίος αληθινός Ρωμαίος της Δύσης».
Ο Αέτιος ήταν μεσαίου ύψους, αντρικός στις συνήθειές του και αναλογικός. Δεν είχε σωματική αναπηρία και ήταν φειδωλός στη σωματική διάπλαση. Η ευφυΐα του ήταν έντονη. Ήταν γεμάτος ενέργεια, υπέροχος καβαλάρης, εξαιρετικός με το τόξο και ακούραστος με τη λόγχη. Ήταν εξαιρετικά ικανός ως στρατιώτης και ήταν επιδέξιος στις τέχνες της ειρήνης. Δεν υπήρχε καμία φιλαργυρία μέσα του και ακόμη λιγότερη τρυφερότητα. Ήταν μεγαλόψυχος στη συμπεριφορά του και ποτέ δεν ταλαντεύτηκε στην κρίση του από τις συμβουλές ανάξιων συμβούλων. Υπέφερε τις αντιξοότητες με μεγάλη υπομονή και ήταν έτοιμος για κάθε απαιτητικό εγχείρημα. Περιφρόνουσε τον κίνδυνο και μπόρουσε να αντέξει την πείνα, τη δίψα και την απώλεια ύπνου.
Παρόλο που αυτή η περιγραφή είναι προφανώς εξιδανικευμένη, ο Αέτιος ήταν η πιο σοφή επιλογή για να ηγηθεί μιας δύναμης εναντίον των Ούννων. Γνώριζε τις τακτικές τους και τον αρχηγό τους, πρώτα απ’ όλα, αλλά το προσωπικό του χάρισμα και η φήμη για γενναιότητα και νίκη ήταν απαραίτητα για τη συγκέντρωση αρκετών στρατιωτών για να αποκρούσει την εισβολή. Ωστόσο, ακόμη και με τα προσωπικά και επαγγελματικά περιουσιακά στοιχεία του Αέτιου, πιθανότατα ήταν σε θέση να συγκεντρώσει μόνο μια δύναμη περίπου 50.000 ανδρών και χρειαζόταν να συμμαχήσει με έναν πρώην αντίπαλο, τον Θεοδώριχο Α’ των Βησιγότθων. Μπόρεσε να συγκεντρώσει ένα πεζικό αποτελούμενο σε μεγάλο βαθμό από Αλανούς, Βουργουνδούς, Γότθους και άλλους.
Ο Αττίλας περιγράφεται από τον ιστορικό Ιορδάνη (6ος αιώνας μ.Χ.), ο οποίος έγραψε τη μοναδική αρχαία αφήγηση για τους Γότθους που σώζεται ακόμη και περιλαμβάνει την αλληλεπίδραση των Γότθων με τους Ούννους. Περιγράφει τον Αττίλα με κολακευτικό ύφος, αν και δεν έτρεφε καθόλου αγάπη για τους Ούννους:
Ήταν ένας άνθρωπος που γεννήθηκε στον κόσμο για να ταρακουνήσει τα έθνη, ήταν η μάστιγα όλων των χωρών, που κατά κάποιον τρόπο τρομοκρατούσε όλη την ανθρωπότητα από τις φήμες που ακούγονταν σχετικά με αυτόν. Ήταν αγέρωχος στο περπάτημά του, έριχνε τη ματιά του παντού, έτσι ώστε η δύναμη του υπερήφανου πνεύματός του φαινόταν στην κίνηση του σώματός του. Ήταν πράγματι λάτρης του πολέμου, αλλά συγκρατημένος στη δράση. Πανίσχυρος στη συμβουλή, ευγενικός με τους παρακλητές και επιεικείς σε εκείνους που κάποτε ήταν δεκτοί υπό την προστασία του. Ήταν μικρόσωμος, με φαρδύ στήθος και μεγάλο κεφάλι. Τα μάτια του ήταν μικρά, τα γένια του ήταν λεπτά και πασπαλισμένα με γκρι. Είχε μια επίπεδη μύτη και μια αφράτη επιδερμίδα, αποκαλύπτοντας την καταγωγή του.
Ο Αττίλας συχνά απεικονίζεται ως αιμοσταγής «η μάστιγα του θεού » και απολίτιστος βάρβαρος στα περισσότερα ρωμαϊκά έργα σχετικά με το θέμα, αλλά μερικά, όπως η αφήγηση του Ιορδάνη και αυτή του Ρωμαίου συγγραφέα Πρίσκου, τον δείχνουν ως έντονο παρατηρητή άλλων, λαμπρό και χαρισματικό ηγέτη και στρατηγό εξαιρετικών ικανοτήτων.
Το 451 μ.Χ., ο Αττίλας άρχισε την κατάκτηση της Γαλατίας με έναν στρατό πιθανώς περίπου 200.000 ανδρών, αν και πηγές, όπως ο Ιορδάνης, έθεσαν τον αριθμό υψηλότερο στο μισό εκατομμύριο. Κατέλαβαν την επαρχία Gallia Belgica (σημερινό Βέλγιο) με μικρή αντίσταση. Η φήμη του Αττίλα ως μιας ανίκητης δύναμης που ηγούταν ενός στρατού που ούτε ζητούσε ούτε έδινε κανένα έλεος οδήγησε τον πληθυσμό των περιοχών σε φυγή. Ο Αττίλας λεηλάτησε κωμοπόλεις και προχώρησε για να λεηλατήσει περαιτέρω τη γη.
Τον Μάιο, ο Αττίλας έφτασε στην πόλη της Ορλεάνης, την οποία ο βασιλιάς της, ο Σανγκιμπάν των Αλανών, σχεδίαζε να του παραδώσει. Ωστόσο, ο Σανγκιμπάν δεν κατάφερε ποτέ να φτάσει στον Αττίλα με αυτό το μήνυμα και οι Ούννοι πολιόρκησαν την πόλη.
Ο Αέτιος και ο Θεοδώριχος έφτασαν στην Ορλεάνη εγκαίρως για να διαλύσουν την εμπροσθοφυλακή του Αττίλα, να σπάσουν την πολιορκία και να αναγκάσουν τον Σανγκιμπάν να ενωθεί μαζί τους. Ο Αττίλας αποσύρθηκε προς τα βόρεια για να βρει έδαφος περισσότερο της αρεσκείας του, αφήνοντας πίσω του μια ομάδα 15.000 πολεμιστών για να καλύψει την υποχώρησή του. Αυτή η δύναμη καταστράφηκε ολοσχερώς σε μια νυχτερινή επίθεση που ενορχηστρώθηκε από τον Αέτιο, ο οποίος στη συνέχεια ακολούθησε τον Αττίλα.
Η Μάχη των Καταλανικών Πεδίων
Ο Αττίλας επέλεξε μια τοποθεσία κοντά στον ποταμό Marne, μια ευρεία πεδιάδα στην οποία τοποθέτησε τους άνδρες του στραμμένους προς το βορρά και το αρχηγείο του στο κέντρο. Τοποθέτησε τις δυνάμεις των Οστρογότθων στα αριστερά του και ό,τι είχε απομείνει από τα στρατεύματά του των Γεπίδων στα δεξιά του. Οι Ούννοι πολεμιστές του θα έπαιρναν το κέντρο. Ο Αέτιος έφτασε στο πεδίο αφού ο Αττίλας ήταν ήδη στη θέση του και τοποθέτησε τον Θεοδωρίχο και τις δυνάμεις του απέναντι από τους Οστρογότθους, σύμμαχους των Ούννων, τον Σανγκιμπάν και τον στρατό του στο κέντρο και πήρε τη μακρινή θέση απέναντι από τους Γέπιδες.
Αν και ο Αττίλας είχε φτάσει πρώτος στο πεδίο, επέλεξε μια θέση σε χαμηλό μέρος πιθανότατα για να τραβήξει τις ρωμαϊκές δυνάμεις και να αξιοποιήσει στο έπακρο τους τοξότες και το ιππικό του.
Το ιππικό χρησιμοποιούσε συχνά δίχτυα που έριχναν κάτω τους αντιπάλους τους, ακινητοποιώντας τους. Το χαμηλό έδαφος μπορεί να παρείχε το είδος του χώρου και την κάλυψη που θα λειτουργούσε καλύτερα προς όφελος του Αττίλα, αλλά εφόσον η ακριβής τοποθεσία της μάχης δεν έχει προσδιοριστεί ποτέ, δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα γιατί έκανε την επιλογή του.
Οι ρωμαϊκές δυνάμεις κατέλαβαν το υψηλό έδαφος και μεταξύ αυτών και των Ούννων υπήρχε μια κορυφογραμμή που θα παρείχε πλεονέκτημα σε όποια πλευρά την κατείχε. Σύμφωνα με τον Ιορδάνη, ο Αττίλας περίμενε μέχρι την 9η ώρα (2:30 μ.μ.) για να ξεκινήσει τη μάχη, έτσι ώστε, αν η μάχη πήγαινε εναντίον του, ο στρατός του να υποχωρήσει υπό την κάλυψη του σκότους.
Οι Ούννοι είχαν προσπαθήσει να πάρουν την κορυφογραμμή στο κέντρο του πεδίου νωρίτερα την ημέρα αλλά εκδιώχθηκαν πίσω από τους Βησιγότθους. Οι Βησιγότθοι κράτησαν την κορυφογραμμή όταν οι Ούννοι ξεκίνησαν την πλήρη επίθεσή τους το απόγευμα. Ο Σανγκιμπάν και οι Αλανοί κράτησαν το κέντρο ενάντια στους Ούννους, ενώ οι Βησιγότθοι συγκρούστηκαν με τους Οστρογότθους, οδηγώντας τους πίσω. Ο Θεοδωρίχος σκοτώθηκε σε αυτήν την εμπλοκή, αλλά αντίθετα με τις προσδοκίες των Ούννων, αυτό δεν αποθάρρυνε τους Βησιγότθους αλλά τους έκανε να πολεμήσουν σκληρότερα.
Ο Ιορδάνης ανέφερε ότι η μάχη ήταν σκληρή, μπερδεμένη, τερατώδης, αδυσώπητη – μια μάχη τόσο σκληρή που δεν υπήρχε όμοια της στην ιστορία» Ο Αέτιος και οι δυνάμεις του κρατήθηκαν στη θέση τους μετά την επίθεση που εξαπέλυσαν εναντίων τους οι Γέπιδες και κατάφεραν να τους χωρίσουν από την υπόλοιπη δύναμη των Ούννων. Μόλις οι Οστρογότθοι ηττήθηκαν από τους Βησιγότθους στην αριστερή πλευρά, οι Βησιγότθοι στη συνέχεια επιτέθηκαν στους Ούννους στο κέντρο. Μη μπορώντας να χρησιμοποιήσει ούτε το ιππικό του ούτε τους τοξότες του, με το αριστερό του πλευρό ερειπωμένο και το δεξί του με τον Αέτιο, ο Αττίλας αναγνώρισε την επισφαλή θέση του και διέταξε μια υποχώρηση πίσω στο στρατόπεδο. Οι Γέπιδες εντάχθηκαν στην υποχώρηση και ολόκληρη η δύναμη των Ούννων κινήθηκε, με τις ρωμαϊκές δυνάμεις να τους καταδιώκουν ακόμα, μέχρι που εκδιώχθηκαν από το πεδίο και έφτασαν στο στρατόπεδο τους το βράδυ. Μόλις ασφαλίστηκαν στο στρατόπεδό τους, οι τοξότες Ούνοι κατάφεραν να διώξουν τους επιτιθέμενους και η μάχη έφτασε στο τέλος της.
Εκείνη τη νύχτα, αναφέρουν οι πηγές, ήταν μια νύχτα πλήρους σύγχυσης μεταξύ των ρωμαϊκών τάξεων καθώς οι στρατιώτες – και ο Αέτιος ανάμεσά τους – “χάθηκαν” στο σκοτάδι χωρίς να γνωρίζουν ποιος είχε κερδίσει τη μάχη ή τι έπρεπε να κάνουν στη συνέχεια. Ο Αέτιος φέρεται να ήταν τόσο αποπροσανατολισμένος από τη μάχη της ημέρας που χάθηκε και παραλίγο να περιπλανηθεί στο στρατόπεδο των Ούννων. Όταν ξημέρωσε την επόμενη μέρα, ωστόσο, η πλήρης κλίμακα της μάχης και ο τεράστιος αριθμός των απωλειών ήταν σαφής.
«Όταν έφτασε το πρώτο φως, και οι δύο πλευρές μπόρεσαν να δουν τη σφαγή της μάχης της προηγούμενης ημέρας καμία πλευρά δεν φαινόταν πρόθυμη να ξεκινήσει εκ νέου εχθροπραξίες» Οι Ούννοι τοξότες συνέχισαν να κρατούν τους αντιπάλους τους σε απόσταση και έκαναν μερικές προσποιήσεις για επίθεση, αλλά δεν μετακινήθηκαν ποτέ από το στρατόπεδο. Ο Αέτιος και ο Θορισμούνδος, γιος του Θεοδωρίχου, αναγνώρισαν ότι οι Ούννοι ήταν βαριά πληγωμένοι και ότι οι ρωμαϊκές δυνάμεις μπορούσαν να συνεχίσουν να κρατούν τους Ούννους στη θέση τους επ’ αόριστον μέχρι να παραδοθούν. Έτσι άρχισαν τις προετοιμασίες για μια πολιορκία γύρω από το στρατόπεδο.
Ο Αέτιος όμως βρέθηκε σε άβολη θέση. Οι Βησιγότθοι υπό τον Θεοδώριχο είχαν συμμαχήσει με τους Ρωμαίους επειδή ένιωθαν ότι οι Ούννοι ήταν μεγαλύτερη απειλή από τη Ρώμη. Εάν οι Ούννοι εξαφανίζονταν, δεν υπήρχε πλέον λόγος για τη συμμαχία, και ο Αέτιος φοβόταν ότι ο Θορισμούνδος και η πολύ ισχυρότερη δύναμή του θα μπορούσαν να στραφούν εναντίον του, να τους κερδίσουν εύκολα και να προχωρήσουν προς τη Ραβέννα. Ως εκ τούτου, πρότεινε στον Θορισμούνδο ότι μπορούσε να χειριστεί μόνος του ό,τι είχε απομείνει από τις δυνάμεις των Ούννων και ότι έπρεπε να επιστρέψει πίσω με τα στρατεύματά του, τώρα που ήταν ο νέος βασιλιάς των Βησιγότθων, για να εδραιώσει τη δύναμή του και να αποτρέψει οποιοδήποτε τα αδέρφια του προσπαθήσουν να σφετεριστούν τον θρόνο ερήμην του. Ο Θορισμούνδος συμφώνησε σε αυτή την πρόταση και έφυγε από το πεδίο της μάχης. Ο Αέτιος, μόνος τώρα συγκέντρωσε τις δυνάμεις του και έφυγε ήσυχα κι αυτός από το πεδίο.
Αν και τώρα δεν υπήρχε κανείς να του αντιταχθεί, ο Αττίλας αποσύρθηκε από τη Γαλατία και επέστρεψε στο σπίτι του. Οποιεσδήποτε διαπραγματεύσεις και αν έγιναν ή όχι μεταξύ του Αετίου και του Αττίλα, οι πηγές καθιστούν σαφές ότι το πεδίο εγκαταλείφθηκε από τις ρωμαϊκές δυνάμεις μετά την εκδίωξη των Ούννων στο στρατόπεδό τους. Αν και η μάχη θεωρείται παραδοσιακά ρωμαϊκή νίκη, το γεγονός ότι οι Ούννοι έμειναν στο στρατόπεδό τους -χωρίς όρους παράδοσης οδήγησε στην αυξανόμενη άποψη μεταξύ ορισμένων μελετητών ότι η σύγκρουση στα Καταυλανικά Πεδία ήταν στην πραγματικότητα μια νίκη Ούννων ή μια ισοπαλία. Αυτός ο ισχυρισμός αντικρούεται, ωστόσο, από το γεγονός ότι ο Αττίλας υποχώρησε πίσω στις περιοχές καταγωγής του όσο το δυνατόν γρηγορότερα αφού συνειδητοποίησε ότι ο Αέτιος δεν αποτελούσε πλέον απειλή. Η παραδοσιακή αντίληψη της μάχης ως ρωμαϊκής νίκης έχει πιο πολύ νόημα επειδή ο Αττίλας δεν πέτυχε τον στόχο του να εξαναγκάσει τη Ρώμη στη θέλησή του. Επιπλέον, ο Αττίλας ήταν αυτός που υποχώρησε από το πεδίο, όχι οι Ρωμαίοι, και υπάρχουν όλες οι ενδείξεις ότι οι ρωμαϊκές δυνάμεις θα συνέχιζαν τη μάχη αν δεν είχε πέσει η νύχτα.
Κληρονομιά
Τρία χρόνια αργότερα και ο Αέτιος και ο Αττίλας θα ήταν νεκροί. Ο Αέτιος δολοφονήθηκε από τον Βαλεντινιανό σε μια ξαφνική έκρηξη θυμού το 454 μ.Χ., ενώ ο Αττίλας είχε πεθάνει τον προηγούμενο χρόνο πιθανότατα απο εγκεφαλικό. Η αυτοκρατορία που είχε δημιουργήσει ο Αττίλας πέρασε στους γιους του, οι οποίοι, σε λιγότερο από είκοσι χρόνια, την κατέστρεψαν μετά από αδιάκοπες μάχες μεταξύ τους για τον έλεγχο της. Οι ρωμαϊκές αξίες για τις οποίες ο Αέτιος πολέμησε τόσο σκληρά δεν θα διαρκούσαν πολύ περισσότερο. Μέχρι το έτος 476 μ.Χ., η Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία είχε πέσει και αντικαταστάθηκε από γερμανικά βασίλεια όπως αυτό του βασιλιά Οδοάκρου της Ιταλίας. Η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία θα συνέχιζε ως Βυζαντινή Αυτοκρατορία μέχρι το 1453 μ.Χ., όταν τελικά κατακτήθηκε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Η Μάχη των Καταυλονικών Πεδίων, ωστόσο, συνεχίζει να θεωρείται σημαντική καθώς διατήρησε τον ευρωπαϊκό πολιτισμό από την εξαφάνιση καθώς οι Ούννοι δεν προχώρησαν περαιτέρω στην Δυτική Ευρώπη καταστρέφοντας τα πάντα στο δίαβα τους.
Σταματώντας την επέκταση των Ούννων, η Μάχη των Καταυλονικών Πεδίων εμπόδισε τον Αττίλα να κυριαρχήσει στη δυτική Ευρώπη. Η δύναμη του Αέτιου έφτασε την τελευταία στιγμή και αν είχε ηττηθεί, στην πραγματικότητα δεν θα υπήρχε άλλος οργανωμένος πληθυσμός που να μπορούσε να αντισταθεί στους Ούννους. Αν και αυτό κράτησε μόνο προσωρινά τη Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία από την πλήρη κατάρρευση της, διατήρησε τη γερμανική κουλτούρα, η οποία κυριάρχησε στην Ευρώπη μόλις η Ρώμη ήταν τελικά πολιτικά ανίσχυρη. Ήταν η γερμανική κοινωνία που επέζησε μέχρι τον Μεσαίωνα, προσαρμόζοντας τα λατινικά ήθη στη δική της κουλτούρα. Έτσι, η Ευρώπη του Μεσαίωνα κυριαρχούνταν από διάφορους γερμανικούς πολιτισμούς, που εκτείνονταν από τη Σκανδιναβία μέχρι την κεντρική Ευρώπη και μέχρι τα βρετανικά νησιά.