Η Μάχη της Μιλβίας Γέφυρας έλαβε χώρα μεταξύ των Ρωμαίων στρατηγών Κωνσταντίνου Α και Μαξέντιου στις 28 Οκτωβρίου 312. Πήρε το όνομά της από τη γέφυρα Μιλβία, μια σημαντική γέφυρα πάνω από τον Τίβερη . Μετά την διάλυση της Δεύτερης Τετραρχίας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας , ο Κωνσταντίνος και ο Μαξέντιος διεκδίκησαν τον αυτοκρατορικό θρόνο. Μετά την επιδίωξη του Μαξέντιου να καταλάβει τον θρόνο, ο Κωνσταντίνος εισέβαλε στην ιταλική χερσόνησο .
Σε μια αστραπιαία εκστρατεία ο Κωνσταντίνος κέρδισε τα στρατεύματα του Μαξεντίου πάνω στην Μιλβία γέφυρα στα περίχωρα της Ρώμης.. Ο ίδιος ο Μαξέντιος σκοτώθηκε σε εκείνη τη μάχη κι έτσι η νίκη του Κωνσταντίνου επιβεβαίωσε τον ρόλο του ως μοναδικό ηγεμόνα της Δυτικής Ρωμαικής Αυτοκρατορίας.
Σύμφωνα με αρχαίες πηγές, ο Κωνσταντίνος ασπάστηκε τον Χριστιανισμό λίγο πριν από τη μάχη, κάτι που πιθανότατα επηρέασε την απόφασή του να τερματίσει τίς διώξεις των Χριστιανών και να καθιερώσει τον Χριστιανισμό ως την επίσημη θρησκεία στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.
«Ἐν Τούτῳ Νίκα»
Σύμφωνα με χρονικογράφους της εποχής υποστηρίζουν οτι ο Κωνσταντίνος και οι στρατιώτες του είχαν ένα όραμα, που έστειλε ο Θεός των Χριστιανών. Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή, ο Κωνσταντίνος Α΄ με τον στρατό του βάδιζε όταν κοίταξε προς τον ήλιο και είδε από επάνω του έναν σταυρό φωτός και μαζί τις ελληνικές λέξεις «Ἐν Τούτῳ Νίκα», που συνήθως μεταφράζεται στα λατινικά ως in hoc signo vinces. Η κυριολεκτική σημασία της φράσης στα ελληνικά είναι “με αυτό το (σημάδι), κατάκτησε” ενώ στα λατινικά είναι “με αυτό το σημάδι, θα κατακτήσεις”.
Αυτό ερμηνεύτηκε ως υπόσχεση νίκης, και έτσι ο Κωνσταντίνος χρησιμοποίησε αυτό το σύμβολο, ΧΡ, τα δύο πρώτα γράμματα του ονόματος του Χριστού, και έβαλε τους στρατιώτες του να ζωγραφίσουν το σύμβολο στις ασπίδες τους και στα λάβαρά τους.
Ιστορικό υπόβαθρο
Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία στις αρχές του 4ου αιώνα μ.Χ. ζούσε μια ταραχώδης περίοδο. Το 286 ο αυτοκράτορας Διοκλητιανός είχε χωρίσει την αυτοκρατορία σε ανατολική και δυτική και τη διοικούσαν ο ίδιος και ο Μαξιμιανός , και ισάξιοι augusti (αυτοκράτορες). Το 293 το βασίλειο υποδιαιρέθηκε περαιτέρω, με κάθε Αύγουστο να διορίζει τον δικό του καίσαρα , ή αναπληρωτή, για να κυβερνήσει μέρος της επικράτειάς του Αυγούστου . Γνωστό ως Ρωμαϊκή Τετραρχία, αυτό το σύστημα διακυβέρνησης είχε σκοπό να τερματίσει τους πολέμους της διαδοχής που είχαν ταράξει τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία για το μεγαλύτερο μέρος του 3ου αιώνα.
Το 305 έγινε αναίμακτη μεταφορά της εξουσίας από τον Διοκλητιανό και τον Μαξιμιανό στους αντίστοιχους καισάρες τους , τον Γαλέριο και τον Κωνστάντιο Α’ Χλωρό. Με τους νέους αυγούστους ήρθαν οι επιλογές του Γαλέριου για τους επόμενες καίσαρες που ήταν οι Μαξιμίνος Ντάια και Φλάβιος Βαλέριος Σεβήρος . Ο Γαλέριος και ο Μαξιμίνος Ντάια κυβέρνησαν στην Ανατολή, ενώ ο Κωνστάντιος και ο Σεβήρος τη Δύση.
Δυστυχώς, ο πρόωρος θάνατος του Κωνστάντιου το 306 ανέτρεψε την ισορροπία της τετρααρχίας. Ο Κωνστάντιος είχε πεθάνει ενώ εκστράτευε στη Βρετανία και οι λεγεώνες του στο Έβορακουμ (τώρα Υόρκη ) ανακήρυξαν τον γιο του, Κωνσταντίνο, τον επόμενο Αύγουστο . Ο Κωνσταντίνος τελικά συμβιβάστηκε με την αναγνώριση του ως Καίσαρα από τον Γαλέριο, ο οποίος έκανε τον Σεβήρο Αύγουστο της Δύσης.
Στη Ρώμη, όμως, ο γιος του Μαξιμιανού, Μαξέντιος, πίστευε ότι έπρεπε να είχε ονομαστεί Καίσαρας . Ο πατέρας του τον είχε ήδη προτείνει μια φορά για τον τίτλο και τώρα δεν σκόπευε να τον ξαναχάσει. Η Ρωμαϊκή Σύγκλητος —και, κυρίως, η Πραιτωριανή Φρουρά— ανακήρυξαν τον Μαξέντιο αυτοκράτορα ( αύγουστος), αν και στη συνέχεια αποκαλούσε τον εαυτό του απλώς πρίγκιπα (πρώτος πολίτης) για να αποφύγει να προκαλέσει άλλους διεκδικητές του ανώτερου αυτοκρατορικού τίτλου.
Το 307, ωστόσο, πήρε ανοιχτά τον τίτλο augustus , που προκάλεσε τον Γαλέριο να στείλει τον Σεβήρο για να ηγηθεί του πρώην στρατού του Μαξιμιανού εναντίον του Μαξέντιου. Ο Μαξέντιος σκότωσε τον Σεβήρο το 307 και αναγνώρισε τον Κωνσταντίνο ως Αύγουστο , ο οποίος με τη σειρά του αναγνώρισε τον Μαξέντιο ως πρόξενο .
Ωστόσο, ο Γαλέριος δεν ενέκρινε τη φιλοδοξία του Μαξέντιου και τις δολοφονικές ενέργειες του Μαξιμιανού. Το 308 συγκεντρώθηκε με τον Διοκλητιανό και τον Μαξιμιανό στο Carnuntum για να κηρύξουν τον Μαξέντιο σφετεριστή, αρνούμενοι του μια θέση στη νόμιμη τετρααρχία. Ο Γαλέριος στη συνέχεια ανάγκασε τον Μαξιμιανό να παραιτηθεί. Ο ντροπιασμένος πρώην αυτοκράτορας θα πέθαινε σύντομα είτε από αυτοκτονία είτε από φόνο. Τελικά, ο Γαλέριος ανακοίνωσε έναν νέο Αύγουστο στη Δύση: τον Λικίνιο , έναν παλιό φίλο από το στρατό. Ο Κωνσταντίνος θα υπηρετούσε κάτω από αυτόν ως καίσαρας.
Ενώ ο Λικίνιος ήταν επίσημα ο δυτικός αυτοκράτορας, ο Μαξέντιος εξακολουθούσε να κρατά τις ιταλικές και αφρικανικές επαρχίες, υποβιβάζοντας τον Δυτικό Αύγουστο στην Παννονία , μια ανατολική επαρχία. Ο Κωνσταντίνος κυβερνούσε ακόμη τα εδάφη του πατέρα του στη Βρετανία, τη Γαλατία και την Ισπανία . Ήταν, προς το παρόν, ικανοποιημένος με αυτά. Έτσι η αυτοκρατορία διατήρησε μια εύθραυστη ειρήνη.
Στη συνέχεια, το 311, ο Γαλέριος πέθανε από μια επιθετική ασθένεια. Η τετραρχία ρίχτηκε ξανά στο χάος. Στη Δύση, ο Κωνσταντίνος άρχισε να πλησιάζει τον Λικίνιο σχετικά με έναν οικογενειακό γάμο. Ο νεαρός Καίσαρας είχε από καιρό υπαινιχθεί τις φιλοδοξίες του να κυριαρχήσει σε ολόκληρη την αυτοκρατορία, αλλά είχε κρατήσει έξυπνα το χέρι του. Με σύμμαχο τον Λικίνιο στην Ανατολή, θα μπορούσε να επικεντρωθεί στην κατάληψη των επαρχιών του Μαξέντιου στην Ιταλία και την Αφρική πριν χτυπήσει την επικράτεια του Λικίνιου.
Αλλά αντί να επιτρέψει στον Κωνσταντίνο να κινηθεί πρώτος, ο Μαξέντιος κήρυξε τον πόλεμο στον εχθρό του το 311, κατηγορώντας τον για το θάνατο του πατέρα του. Ο Μαξέντιος πιθανότατα περίμενε μια επίθεση από τις λεγεώνες του Λικίνιου στην Παννονία, έτσι εγκατέστησε στρατό στη Βερόνα , που βρίσκεται στη βόρεια Ιταλία. Ωστόσο, ο σοβαρότερος κίνδυνος του σφετεριστή βρισκόταν στα δυτικά με τον Κωνσταντίνο.
Η εκστρατεία του Κωνσταντίνου στην Ιταλία
Η εισβολή του Κωνσταντίνου στην Ιταλία ξεκίνησε την πρώιμη περίοδο της εκστρατείας του 312, πιθανότατα μόλις το χιόνι του χειμώνα άρχισε να λιώνει. Πέρασε τις Άλπεις και στη χερσόνησο με στρατό σχεδόν 40.000 ανδρών. Γρήγορα κατέλαβε την Augusta Taurinorum (τώρα Τορίνο ) και τη δυτική αυτοκρατορική πρωτεύουσα Mediolanum (τώρα Μιλάνο ). Τότε ο Κωνσταντίνος πολιόρκησε τον στρατό του Μαξέντιου στη Βερόνα.
Ο διοικητής έπαρχος μπόρεσε να καλέσει ενισχύσεις, αλλά ο Κωνσταντίνος υπέταξε τόσο τον στρατό όσο και την ίδια την πόλη. Έχοντας καταλάβει κάθε μεγάλη πόλη στη βόρεια Ιταλία, ο Κωνσταντίνος μπορούσε τώρα να κινηθεί προς την Ρώμη. Ο Μαξέντιος αποφάσισε να περιμένει τον αντίπαλό του πίσω από τα αρχαία τείχη της Ρώμης. Καθώς ο Κωνσταντίνος προχωρούσε προς τα νότια, ο Μαξέντιος έκοψε όλες τις γέφυρες που οδηγούσαν στην πόλη, αλλά οι εμφύλιες αναταραχές αυξήθηκαν μέσα στην Ρώμη με την επικείμενη πολιορκία του Κωνσταντίνου.
Έτσι ο Μαξέντιος αποφάσισε να δώσει τη μάχη στον εχθρό του. Στις 28 Οκτωβρίου οι άντρες του κατασκεύασαν μια πλωτή γέφυρα στον ποταμό Τίβερη . Ο Μαξέντιος είχε συμβουλευτεί τα βιβλία της Σιβυλλίας , των οποίων οι ιστορίες είδαν τον θάνατο ενός Ρωμαίου εχθρού εκείνη την ημέρα. Στις 28 Οκτωβρίου 312 συμπληρώθηκαν ακριβώς έξι χρόνια από τότε που η Γερουσία και η Πραιτωριανή Φρουρά τον είχαν ανακηρύξει Αύγουστο.
Η Μάχη της Μιλβίας Γέφυρας
Κάποια στιγμή πριν ο Μαξέντιος βγει από τη Ρώμη, ο Κωνσταντίνος λέγεται ότι είδε τον Θεικό οιωνό και έκανε το ΧΡ το νέο σύμβολο του στρατού του. Ο Κωνσταντίνος έφτασε στη Ρώμη στα τέλη Οκτωβρίου 312 πλησιάζοντας κατά μήκος της Φλαμινίας Οδού. Κατασκήνωσε στην τοποθεσία Malborghetto κοντά στην Πρίμα Πόρτα (Prima Porta), όπου σώζονται ακόμη λείψανα ενός μνημείου του Κωνσταντίνου, της Αψίδας του Malborghetto, σε ανάμνηση του εκεί συμβάντος.
Ο Μαξέντιος επέλεξε να σταθεί μπροστά από τη Μιλβία γέφυρα, μία πέτρινη γέφυρα στη Φλαμινία Οδό επάνω από τον ποταμό Τίβερη στη Ρώμη. Η διατήρησή της ήταν ζωτικής σημασίας, εάν ο Μαξέντιος επρόκειτο να κρατήσει τον αντίπαλό του έξω από τη Ρώμη, καθώς η Σύγκλητος σίγουρα θα ευνοούσε όποιον κατείχε την πόλη. Καθώς ο Μαξέντιος είχε πιθανώς εν μέρει καταστρέψει τη γέφυρα κατά τη διάρκεια των προετοιμασιών του για πολιορκία, κατασκεύασε μία πλωτή γέφυρα, για να περάσει ο στρατός του πέρα από το ποτάμι.
Την επόμενη ημέρα οι δύο στρατοί συγκρούστηκαν και ο Κωνσταντίνος κέρδισε μία αποφασιστική νίκη. Η παράταξη του Μαξέντιου μπορεί να ήταν λανθασμένη, καθώς τα στρατεύματά του φαίνεται να είχαν παραταχθεί με τον ποταμό Τίβερη πολύ κοντά στο πίσω μέρος τους, δίνοντάς τους λίγο χώρο για να μπορέσουν να ανασυγκροτηθούν, σε περίπτωση που οι σχηματισμοί τους αναγκαστούν να υποχωρήσουν.
Ήδη γνωστός ως επιδέξιος στρατηγός, ο Κωνσταντίνος επιτέθηκε πρώτα με το ιππικό του στο ιππικό τού Μαξέντιου και το διέρρηξε. Στη συνέχεια προχώρησε με το πεζικό του. Τα περισσότερα από τα στρατεύματα του Μαξέντιου πολέμησαν καλά, αλλά άρχισαν να απωθούνται προς τον Τίβερη. Ο Μαξέντιος αποφάσισε τότε να διατάξει μία υποχώρηση, σκοπεύοντας να κάνει άλλη μία στάση στην ίδια τη Ρώμη. Ωστόσο υπήρχε μόνο μία οδός διαφυγής, αυτή μέσω της γέφυρας.
Οι άνδρες του Κωνσταντίνου προκάλεσαν μεγάλες απώλειες στον στρατό, που υποχωρούσε. Τέλος η προσωρινή γέφυρα (που είχε στηθεί δίπλα στη Μιλβία γέφυρα), επάνω από την οποία διέφευγαν πολλά από τα στρατεύματα του Μαξέντιου, κατέρρευσε και όσοι είχαν αποκλειστεί στη βόρεια όχθη του Τίβερη, είτε αιχμαλωτίστηκαν, είτε σκοτώθηκαν. Η Πραιτωριανή φρουρά του Μαξέντιου, η οποία τον είχε αρχικά ανακηρύξει αυτοκράτορα, φαίνεται να είχε μία πεισματική αντίσταση στη βόρεια όχθη του ποταμού αλλα τελικά έπεσαν και αυτοί.
Ο Μαξέντιος ήταν μεταξύ των νεκρών: πνίγηκε στο ποτάμι προσπαθώντας να το διασχίσει κολυμπώντας, σε μία προσπάθεια να ξεφύγει. Ο Λακτάντιος περιγράφει το τέλος του Μαξέντιου με τον εξής τρόπο: «Η γέφυρα στο πίσω μέρος του κατέρρευσε. Το χέρι του Κυρίου επικράτησε και οι δυνάμεις του Μαξέντιου κατατροπώθηκαν. Έφυγε προς τη σπασμένη γέφυρα, αλλά το πλήθος που τον πίεζε, τον οδήγησε στον Τίβερη»
Συνέπεια της μάχης
Τα θύματα στη Μάχη της Μιλβίας Γέφυρας είναι άγνωστα και για τις δύο πλευρές. Ωστόσο, είναι σαφές ότι ο στρατός του Μαξέντιου εξοντώθηκε . Την επόμενη μέρα ο Κωνσταντίνος έγινε δεκτός στη Ρώμη με ανοιχτές αγκάλες. Οι πολίτες του έδωσαν κάτι που ισοδυναμούσε με στρατιωτικό θρίαμβο . Στο τέλος της πορείας του, ο Κωνσταντίνος απέρριψε την παράδοση και αρνήθηκε να κάνει θυσία στο Ναό του Δία Optimus Maximus, τον πιο σημαντικό ειδωλολατρικό ναό στη Ρώμη.
Στη συνέχεια, το σώμα του Μαξέντιου σύρθηκε έξω από τον Τίβερη, το κεφάλι του τοποθετήθηκε σε μια ακίδα και εστάλη στην Καρχηδόνα για να πει στους πιστούς του Μαξέντιου τη μοίρα του αυτοκράτορα τους. Οι αφρικανικές επαρχίες παραδόθηκαν αμέσως στον Κωνσταντίνο.
Ο εκχριστιανισμός του Κωνσταντίνου πριν από τη Μάχη της Μιλβίας Γέφυρας θα αποδεικνυόταν καθοριστικός για την αντιστροφή της μοίρας των Χριστιανών σε ολόκληρη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Αν και ορισμένοι μελετητές αμφισβήτησαν τη γνήσια φύση της μεταστροφής του πριν από τη μάχη, είναι σχεδόν βέβαιο ότι η νίκη του Κωνσταντίνου επί του Μαξέντιου επιβεβαίωσε την πεποίθησή του ότι ο χριστιανικός Θεός τον προστάτευε και θα συνέχιζε να τον καθοδηγεί.
Το 313 ο Κωνσταντίνος συναντήθηκε με τον Λικίνιο για να εκδώσει το Διάταγμα των Μεδιολάνων , το οποίο θέσπισε μια πολιτική χριστιανικής ανεκτικότητας σε όλη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία μετά από έντονους διωγμούς υπό τους πρόσφατους αυτοκράτορες. Ο Κωνσταντίνος επέτρεψε επίσης τη μετατροπή ειδωλολατρικών βασιλικών στη Ρώμη για να εξυπηρετήσουν χριστιανικούς σκοπούς και παραχώρησε νέα οικόπεδα στο χριστιανικό κλήρο της πόλης.
Η Μάχη της Γέφυρας Μίλβιας μπορεί να ολοκλήρωσε τον εμφύλιο πόλεμο του Κωνσταντίνου με τον Μαξέντιο, αλλά δεν ήταν η τελευταία του μάχη. Στην Ανατολή, ο Λικίνιος κατέκτησε τα εδάφη του αντιπάλου του Μαξιμίνου Δαίας. Ωστόσο, τα κράτησε μόνο για λίγο πριν εισβάλει ο Κωνσταντίνος, πρώτα το 314 και ξανά το 316. Μια αστραπιαία εκστρατεία το 324 είδε την πτώση του Λικίνιου μέσα σε ένα χρόνο.
Ο Κωνσταντίνος ήταν πλέον ο αδιαμφισβήτητος κυρίαρχος ολόκληρης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ως χάρη για την καλή του τύχη, θα έκανε τον Χριστιανισμό την πιο ευνοημένη θρησκεία του κράτους. Αλλά και ο Κωνσταντίνος θα εγκατέλειπε την πόλη της οποίας η κατάκτηση είχε παγιώσει την κυριαρχία του. Η πρωτεύουσα θα μετεγκατασταθεί ανατολικά στην πόλη του Βυζαντίου οπου μετονομάστηκε σε Κωνσταντινούπολη.
Διαβάστε Επίσης: Μάχη του Δάρας (530μ.Χ) – H συντριπτική νίκη των Βυζαντινών επί των Περσών που ανέδειξε τον Βελισάριο, τον ικανότερο στρατηγό του Ιουστινιανού
Διαβάστε Επίσης: