Ο Λαμιακός Πόλεμος ή ο Ελληνικός Πόλεμος (323–322 π.Χ.) διεξήχθη μεταξύ ενός συνασπισμού πόλεων συμπεριλαμβανομένης της Αθήνας και της Αιτωλικής Συμμαχίας εναντίον της Μακεδονίας και της συμμάχου της Βοιωτίας. Ο πόλεμος ξέσπασε μετά το θάνατο του βασιλιά της Μακεδονίας, Μεγάλου Αλεξάνδρου, και ήταν μέρος μιας σειράς προσπαθειών αμφισβήτησης της μακεδονικής ηγεμονίας στην ηπειρωτική Ελλάδα.
Ο πόλεμος πήρε το όνομά του από την παρατεταμένη πολιορκία των μακεδονικών δυνάμεων στη Λαμία. Αν και ο αθηναϊκός συνασπισμός ήταν αρχικά επιτυχής ενάντια στις μακεδονικές δυνάμεις στον Ελλαδικό χώρο, η αδυναμία τους να καταλάβουν την πόλη της Λαμίας και η αποτυχία τους να διατηρήσουν τον έλεγχο της θάλασσας έδωσε στους Μακεδόνες χρόνο να φέρουν ενισχύσεις από την Ασία και να εξασφαλίσουν τη νίκη.
Προανάκρουσμα
Το 324 π.Χ., ο Μέγας Αλέξανδρος κήρυξε το Διάταγμα Εξορίας στην Ελλάδα. Το αποτέλεσμα αυτού του διατάγματος ήταν ότι οι πολίτες των ελληνικών πόλεων που είχαν προηγουμένως εξοριστεί θα μπορούσαν να επιστρέψουν στις πόλεις καταγωγής τους. Αν και αυτό επηρέασε πολλές από τις πόλεις της Ελλάδας, δύο περιοχές όπου αυτό είχε μεγάλη επίδραση ήταν η Αθήνα και η Αιτωλική Συμμαχία.
Αυτό αποτελούσε πρόβλημα για τους Αιτωλούς καθώς προηγουμένως είχαν καταλάβει την πόλη των Οινιάδων και είχαν εκδιώξει τους αρχικούς κατοίκους της πόλης, εγκαθιστώντας την με δικούς τους πολίτες. Ομοίως, οι Αθηναίοι είχαν καταλάβει και αποικίσει το νησί της Σάμου. Το αποτέλεσμα του διατάγματος ήταν ότι οι Αιτωλοί και οι Αθηναίοι θα έπρεπε να παραδώσουν τον έλεγχο αυτών των κατεχόμενων εδαφών. Η εχθρότητα προς τη μακεδονική επικυριαρχία επιδεινώθηκε από την έλλειψη σιτηρών στην Ελλάδα, κυρίως επειδή ο Αλέξανδρος ζητούσε προμήθειες για τις εκστρατείες του στην Ανατολή .
Ξέσπασμα πολέμου
Ο θάνατος του Αλεξάνδρου το 323 π.Χ. άφησε τη Μακεδονία εν μέσω κρίσης διαδοχής, χωρίς αποδεκτό διάδοχο του θρόνου. Ενώ η Ρωξάνη περίμενε τη γέννηση του παιδιού του Αλέξανδρου, σχηματίστηκε μια αντιβασιλεία με επικεφαλής τον Περδίκκα για το αγέννητο ακόμη παιδί και τον ψυχικά ανεπαρκή αδελφό του Αλέξανδρου, Φίλιππο Γ’. Η είδηση του θανάτου του θεωρήθηκε από τους Αθηναίους ως ευκαιρία να ανατρέψουν τη μακεδονική ηγεμονία. Μετά από έντονη συζήτηση στην εκκλησία, αποφασίστηκε – παρά την αντίθεση επιφανών προσώπων όπως ο Δημήδης και ο Φωκίων – ότι η Αθήνα θα διεξαγάγει πόλεμο εναντίον της Μακεδονίας.
Χρησιμοποιώντας 50 τάλαντα που είχαν αρπαχθεί από τον Χάρπαλο, τον ταμία του Αλέξανδρου που είχε καταφύγει στην Αθήνα, οι Αθηναίοι έστειλαν τον διοικητή Λεοσθένη στο Ταίναρο με σκοπό να δεσμεύσει μισθοφόρους. Ο Λεωσθένης έλαβε εντολή από την εκκλησία να φανεί ότι προσέλαβε τους μισθοφόρους για λογαριασμό του, ώστε να δώσει στην Αθήνα επιπλέον χρόνο να προετοιμαστεί για τον επερχόμενο πόλεμο.
Μάχες
Η συνολική αντιμακεδονική δύναμη στην αρχή του πολέμου φαίνεται ότι ήταν 25.000 και αποτελούνταν από 10.000 Αθηναίους, 12.000 Αιτωλούς και διάφορα τμήματα μισθοφόρων. Οι αθηναϊκές δυνάμεις υπό τον Λεοσθένη είχαν κάποιες αρχικές επιτυχίες νικώντας τους Βοιωτούς στις Πλαταιές.
Ο Αντίπατρος, διοικητής των μακεδονικών δυνάμεων στην Ευρώπη, προσπάθησε να συγκεντρώσει τα μακεδονικά στρατεύματα, τα περισσότερα από τα οποία είχαν εμπλακεί στους πολέμους στην Ασία. Ξεκίνησε να κινείται εναντίον των Αθηναίων με μια αρχική δύναμη περίπου 13.000 στρατιωτών, ενω εστάλησαν μηνύματα σε διάφορους διοικητές για να φέρουν ενισχύσεις. Μαζί του, είχε έναν στόλο με πάνω από 110 πολεμικά πλοία καθώς και το Θεσσαλικό ιππικό.
Οι Θεσσαλοί αρχικά τάχθηκαν στο πλευρό του Αντίπατρου, αλλά γρήγορα πείστηκαν να συμμαχίσουν και να ενωθούν με τους Αθηναίους. Μαζί, νίκησαν τον Αντίπατρο στις Θερμοπύλες. Τότε οι ηττημένοι Μακεδόνες κατέφυγαν στην οχυρωμένη πόλη της Λαμίας, όπου πολιορκήθηκαν από τους Αθηναίους καθώς ο Αντίπατρος περίμενε να φτάσει ενίσχυση από την Ασία. Οι Αθηναίοι και οι σύμμαχοί τους, παρά τις πρώιμες επιτυχίες τους, ηττήθηκαν στην πολιορκία της Λαμίας. Η καλά τειχισμένη πόλη αποδείχθηκε απόρθητη και ο Αθηναίος διοικητής Λεοσθένης τραυματίστηκε θανάσιμα κατά τη διάρκεια μιας αιφνιδιαστικής εξόδου από τους Μακεδόνες που προσπαθούσαν να παρενοχλήσουν τους πολιορκητές που έσκαβαν τάφρους. Ο θάνατός του ώθησε τους Αθηναίους να υποχωρήσουν.
Εκείνη τη χρονιά ο Υπερείδης εκφώνησε τον επικήδειο λόγο για τους νεκρούς, συμπεριλαμβανομένου του φίλου του Λεοσθένη. Ως αντικαταστάτης του ορίστηκε ο Αντίφιλος. Αμέσως μετά την υποχώρηση των Αθηναίων από τα τείχη της Λαμίας, έφθασαν από την Ασία μακεδονικές ενισχύσεις (20.000 πεζοί και 1.500 ιππείς) υπό τη διοίκηση του Λεοννάτου. Επίσης ο αθηναϊκός στόλος είχε ηττηθεί στη μάχη της Αμοργού (322 π.Χ.).
Μόλις οι Μακεδόνες ανέκτησαν τον έλεγχο της θάλασσας, ο Κρατερός μπόρεσε να μεταφέρει στρατεύματα από την Ασία στην Ευρώπη. Αν και οι Αθηναίοι νίκησαν τον Λεοννάτο και τις ενισχύσεις του σε άγνωστη τοποθεσία στη Θεσσαλία, ο Αντίπατρος κατάφερε να δραπετεύσει από τη Λαμία. Σε συνδυασμό με τα υπολείμματα του ηττημένου στρατού και με περαιτέρω δυνάμεις που έφερε ο Κρατερός από την Ασία, οι Μακεδόνες νίκησαν τελικά τον αθηναϊκό συνασπισμό το 322 στη μάχη του Κραννώνα στην κεντρική Θεσσαλία. Μαζί χτύπησαν τους κουρασμένους Αθηναίους σε μια μακρά σειρά εμπλοκών ιππικού και οπλιτών. Αν και οι συμμαχικές δυνάμεις δεν καταστράφηκαν, το αποτέλεσμα ήταν αρκετά αποφασιστικό ώστε να αναγκάσει τους Αθηναίους και τους συμμάχους τους να κάνουν έκκληση για ειρήνη με τους όρους του Αντίπατρου.
Μάχη της Κραννώνας
Ο Αντίπατρος και ο Κρατερός βάδισαν τώρα τον συνδυασμένο στρατό τους νότια για να αναγκάσουν τους Αθηναίους και τους συμμάχους τους σε μάχη. Οι Αθηναίοι, αφού συγκέντρωσαν τις διασκορπισμένες δυνάμεις τους, συνάντησαν τους Μακεδόνες κοντά στην Κραννώνα της Θεσσαλίας.
Στηριζόμενος στην υψηλή φήμη του θεσσαλικού ιππικού, ο Αθηναίος στρατηγός Αντίφιλος αποφάσισε να προσπαθήσει να κερδίσει τη μάχη χρησιμοποιώντας μόνο το ιππικό, όπως και στην προηγούμενη μάχη με τον Λεοννάτο. Η μάχη λοιπόν άνοιξε με τη σύγκρουση του Θεσσαλικού ιππικού υπό την ηγεσία των Αθηναίων και των Μακεδόνων. Με το ιππικό και των δύο πλευρών να συγκρούεται, ο Αντίπατρος διέταξε το πεζικό του να επιτεθεί στην εχθρική γραμμή. Το αθηναϊκό πεζικό απομακρύνθηκε από τους πολυπληθέστερους Μακεδόνες και αποσύρθηκε στο υψηλό έδαφος από όπου μπορούσαν εύκολα να αποκρούσουν κάθε μακεδονική επίθεση. Βλέποντας το Αθηναικό πεζικό να είναι σε υποχώρηση, το Θεσσαλικό ιππικό εγκατέλειψε τη μάχη, εγκαταλείποντας το πεδίο και χαρίζοντας τη νίκη στους Μακεδόνες.
Αποτέλεσμα
Μετά τη μάχη ο αντιμακεδονικός συνασπισμός αριθμούσε 500 νεκρούς, ενώ οι Μακεδόνες 130 νεκρούς. Παρ’ όλο που ο αντιμακεδονικός συνασπισμός διατηρούσε ακόμη αξιόμαχο στρατό, ήταν ξεκάθαρο ότι οι Μακεδόνες είχαν κερδίσει το πλεονέκτημα σε αυτόν τον πόλεμο. Μετά από σύσκεψη του Αντίφιλου με τον αρχηγό του ιππικού του, Μένωνα της Φαρσάλου, στάλθηκε αντιπροσωπεία του αντιμακεδονικού συνασπισμού στον Αντίπατρο, για να συζητήσει όρους συνθηκολόγησης. Ο Αντίπατρος αρνήθηκε να διαπραγματευθεί με την αντιπροσωπεία του συνασπισμού, απαιτώντας ξεχωριστές αντιπροσωπείες ανά πόλη – κράτος.
Οι όροι αυτοί αρχικά απορρίφθηκαν από τους εκπροσώπους του αντιμακεδονικού συνασπισμού, αλλά έπειτα, αφού ο μακεδονικός στρατός κατέλαβε αρκετές θεσσαλικές πόλεις, προκάλεσε ρήγματα και αποστασίες στον αντιμακεδονικό συνασπισμό, που τελικά οδήγησαν στην υπογραφή ειρήνης ξεχωριστά με κάθε πόλη – κράτος, εκτός της Αθήνας. Αφού εγκαταλείφθηκε από τους συμμάχους της, η Αθήνα τελικά υποχρεώθηκε σε παράδοση άνευ όρων. Ο Αντίπατρος επέβαλε στην Αθήνα την αλλαγή του πολιτεύματός της από δημοκρατικό σε τιμοκρατικό, με επικεφαλής τον Φωκίωνα, δηλαδή ένα είδος ολιγαρχίας στο οποίο θα θεωρούνταν στο εξής πολίτες με πλήρη δικαιώματα μόνο όσοι είχαν περιουσία τουλάχιστον 2.000 δραχμές. Ακόμη, η Αθήνα θα πλήρωνε πολεμική αποζημίωση, θα αποχωρούσε από τις κληρουχίες της στην Ίμβρο, στη Σκύρο, στη Λήμνο και στη Σάμο, θα δέχονταν μόνιμη μακεδονική φρουρά στη Μουνιχία και θα παραδίνονταν οι αντιμακεδόνες ρήτορες, με πρώτους τους Δημοσθένη και Υπερείδη.
Η έκβαση του Λαμιακού Πολέμου ήταν μια τραγωδία, που σηματοδότησε την εξαφάνιση του «αυτόνομου ελληνικού κόσμου». Έσβησε την ελευθερία του λόγου στις Ελληνικές Πόλεις και διέλυσε τον Αθηναϊκό Δήμο. Ο πόλεμος ήταν μια τελευταία προσπάθεια των Πόλεων Κρατών να ανακτήσουν την ελευθερία τους απο την Μακεδονική Ηγεμονία. Μετά τον Λαμιακό πόλεμο, άρχισαν οι συγκρούσεις των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου με σκοπό το μοίρασμα της τεράστιας αυτοκρατορίας του. Τα ελληνιστικά βασίλεια που δημιουργήθηκαν κυριάρχησαν στη Μακεδονία, τη Μικρά Ασία, την Αίγυπτο και τη Συρία-Μεσοποταμία-Ιράν, μέχρι τη βαθμιαία υποταγή τους στους Ρωμαίους.