Η κρίση του Σουέζ ξεκίνησε στις 29 Οκτωβρίου 1956, όταν οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις εισέβαλαν στην χερσόνησο του Σινά και ώθησαν τις Αιγυπτιακές δυνάμεις μέχρι τη Διώρυγα του Σουέζ, την πολύτιμη πλωτή οδό που έλεγχε τα δύο τρίτα του πετρελαίου που χρησιμοποιούσε η Ευρώπη. Τον Ιούλιο του ίδιου έτους, ο Αιγύπτιος πρόεδρος Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ εθνικοποίησε το κανάλι. Το γεγονός αυτό έκανε τους Βρετανούς και τους Γάλλους έξω φρενών και αποφάσισαν να λάβουν αμέσως δράση.
Λίγες μέρες αργότερα μαζί με τις Ισραηλινές δυνάμεις προστέθηκαν οι γαλλικές και βρετανικές δυνάμεις, γεγονός το οποίο έβλαψε σημανικά τις σχέσεις των δύο χωρών με τις Ηνωμένες Πολιτείες και παραλίγο να φέρουν τη Σοβιετική Ένωση στη σύγκρουση η οποία απειλούσε με πυρηνικό πόλεμο. Στο τέλος, η Αίγυπτος βγήκε νικήτρια και οι κυβερνήσεις της Βρετανίας, της Γαλλίας και του Ισραήλ απέσυραν τα στρατεύματά τους στα τέλη του 1956 και στις αρχές του 1957.
Της κρίσης του Σουέζ επακολούθησε η μεγαλύτερη πολιτική ταπείνωση της Μεγάλης Βρετανίας στον 20ό αιώνα, οπότε και παραιτήθηκε ο τότε πρωθυπουργός Άντονυ Ήντεν, ενώ αντίθετα ο πρόεδρος Νάσερ κατέστη μέγα πολιτικό ίνδαλμα όλου του αραβικού κόσμου. Το γεγονός ήταν ένα κομβικό γεγονός μεταξύ των υπερδυνάμεων του Ψυχρού Πολέμου .
Εθνικοποίηση της Διώρυγα του Σουέζ
Η Διώρυγα του Σουέζ κατασκευάστηκε στην Αίγυπτο υπό την επίβλεψη του Γάλλου διπλωμάτη Ferdinand de Lesseps και διοικούνταν από κοινού από βρετανογαλλικό οργανισμό. Η τεχνητή πλωτή οδός —που άνοιξε το 1869 μετά από δέκα χρόνια κατασκευής— χώριζε το μεγαλύτερο μέρος της Αιγύπτου και είχε μήκος 120 μίλια. Η αξία της για το διεθνές εμπόριο την έκανε σχεδόν άμεση πηγή σύγκρουσης μεταξύ των γειτόνων της Αιγύπτου – και των υπερδυνάμεων του Ψυχρού Πολέμου που συναγωνίζονταν για την κυριαρχία του.
Ο καταλύτης για την κοινή Ισραηλινο-Βρετανο-Γαλλική επίθεση στην Αίγυπτο ήταν η εθνικοποίηση της Διώρυγας του Σουέζ από τον Αιγύπτιο ηγέτη Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ τον Ιούλιο του 1956.
Δύο χρόνια νωρίτερα, στον απόηχο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου , ο αιγυπτιακός στρατός είχε αρχίσει να πιέζει τους Βρετανούς να τερματίσουν τη στρατιωτική παρουσία τους εκεί (η οποία είχε παραχωρηθεί με την Αγγλοαιγυπτιακή Συνθήκη του 1936) στη ζώνη του καναλιού. Οι ένοπλες δυνάμεις του Νάσερ συμμετείχαν επίσης σε σποραδικές μάχες με Ισραηλινούς στρατιώτες κατά μήκος των συνόρων μεταξύ των δύο χωρών και ο Αιγύπτιος ηγέτης δεν έκανε τίποτα για να κρύψει την αντιπάθειά του προς το σιωνιστικό έθνος.
Η δημοτικότητα του Νάσερ στην Αίγυπτο και στον αραβικό κόσμο ανέβηκε στα ύψη μετά την κρατικοποίηση της Διώρυγας του Σουέζ και την πολιτική του νίκη στην επακόλουθη Κρίση του Σουέζ. Ζήτησε υπό την κυβέρνησή του να αυξηθεί η ενότητα των αραβικών κρατών, η οποία κορυφώθηκε με τον σχηματισμό της Ηνωμένης Αραβικής Δημοκρατίας με τη Συρία από το 1958 έως το 1961.
Υποστηριζόμενος από σοβιετικά όπλα και χρήματα, και εξαγριωμένος με τις Ηνωμένες Πολιτείες επειδή αρνήθηκαν να του παράσχουν κεφάλαια για την κατασκευή του φράγματος του Ασουάν στον ποταμό Νείλο, ο Νάσερ διέταξε την κατάσχεση και την εθνικοποίηση της Διώρυγας του Σουέζ, υποστηρίζοντας οτι τα διόδια από τα πλοία που περνούσαν από το κανάλι έπρεπε να πάνε στην Αίγυπτο και οτι με αυτά θα πλήρωνε για το φράγμα του Ασουάν.
Οι Βρετανοί εξοργίστηκαν από την κίνηση και, κατά τη διάρκεια μυστικών στρατιωτικών διαβουλεύσεων, ζήτησαν την υποστήριξη των Γάλλων (που πίστευαν ότι ο Νάσερ υποστήριζε τους αντάρτες στη γαλλική αποικία της Αλγερίας) και του γειτονικού Ισραήλ για μια ένοπλη επίθεση για να ανακαταλάβουν το κανάλι.
Η κρίση του Σουέζ
Οι συμμαχικές δυνάμεις είχαν περίπου 200 απώλειες ενώ οι Αιγύπτιοι υπέστησαν σχεδόν 3000.
Οι Ισραηλινοί χτύπησαν πρώτοι στις 29 Οκτωβρίου 1956. Δύο μέρες αργότερα, βρετανικές και γαλλικές στρατιωτικές δυνάμεις ενώθηκαν μαζί τους. Αρχικά, οι δυνάμεις από τις τρεις χώρες επρόκειτο να χτυπήσουν αμέσως, αλλά τα βρετανικά και γαλλικά στρατεύματα καθυστέρησαν.
Πίσω από το χρονοδιάγραμμα, τα βρετανικά και γαλλικά στρατεύματα αποβιβάστηκαν στο Port Said και στο Port Fuad και ανέλαβαν τον έλεγχο της περιοχής γύρω από τη διώρυγα του Σουέζ. Ωστόσο, ο δισταγμός τους είχε δώσει χρόνο στη Σοβιετική Ένωση -που επίσης αντιμετώπισε μια αυξανόμενη κρίση στην Ουγγαρία- να απαντήσει.
Οι Σοβιετικοί, πρόθυμοι να εκμεταλλευτούν τον αραβικό εθνικισμό και να αποκτήσουν βάση στη Μέση Ανατολή, προμήθευσαν με όπλα από την Τσεχοσλοβακία την αιγυπτιακή κυβέρνηση και τελικά βοήθησαν την Αίγυπτο να κατασκευάσει το φράγμα Ασουάν στον ποταμό Νείλο, αφού οι Ηνωμένες Πολιτείες αρνήθηκαν να υποστηρίξουν το έργο .
Ο Σοβιετικός ηγέτης Νικήτα Χρουστσόφ τάχθηκε κατά της εισβολής και απείλησε να ρίξει πυρηνικούς πυραύλους στη Δυτική Ευρώπη εάν η τριπλή ισραηλινο-γαλλο-βρετανική δύναμη δεν αποσυρόταν.
Η παρέμβαση της Αμερικής
Η απάντηση του προέδρου Ντουάιτ Αϊζενχάουερ και της κυβέρνησής του ήταν μετρημένη. Προειδοποίησε τους Σοβιετικούς ότι η απερίσκεπτη συζήτηση για πυρηνική σύγκρουση θα χειροτέρευε τα πράγματα και προειδοποίησε τον Χρουστσόφ να απέχει από την σύγκρουση.
Ωστόσο, ο Αϊζενχάουερ και ο υπουργός Εξωτερικών Τζον Φόστερ Ντάλες εξέδωσαν επίσης αυστηρές προειδοποιήσεις προς τους Γάλλους, τους Βρετανούς και τους Ισραηλινούς να εγκαταλείψουν την εκστρατεία τους και να αποσυρθούν από το αιγυπτιακό έδαφος. Ο Αϊζενχάουερ ήταν αναστατωμένος με τους Βρετανούς ιδιαίτερα επειδή δεν ενημέρωσαν τις Ηνωμένες Πολιτείες για τις προθέσεις τους.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες απείλησαν και τα τρία έθνη με οικονομικές κυρώσεις εάν επιμείνουν στην επίθεσή τους. Οι απειλές έκαναν τη δουλειά τους: οι βρετανικές και γαλλικές δυνάμεις αποχώρησαν μέχρι τον Δεκέμβριο και το Ισραήλ τελικά υποχώρησε στην πίεση των ΗΠΑ, αφήνοντας τον έλεγχο του καναλιού στην Αίγυπτο, η οποία άνοιξε ξανά τη διώρυγα του Σουέζ τον Μάρτιο του 1957 .
Η κρίση του Σουέζ σηματοδότησε την πρώτη χρήση ειρηνευτικής δύναμης των Ηνωμένων Εθνών . Η Δύναμη Έκτακτης Ανάγκης των Ηνωμένων Εθνών (UNEF) ήταν μια ένοπλη ομάδα που στάλθηκε στην περιοχή για να επιβλέπει το τέλος των εχθροπραξιών και την αποχώρηση των τριών δυνάμεων κατοχής.
Επακόλουθα της κρίσης του Σουέζ
Στον απόηχο της κρίσης του Σουέζ, η Βρετανία και η Γαλλία -κάποτε έδρες τεράστιων αποικιακών αυτοκρατοριών- άρχισαν να χάνουν την επιρροή τους και καθώς οι δυνάμεις τους εξασθενούσαν οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Σοβιετική Ένωση έπαιρναν έναν πιο ισχυρό ρόλο στις παγκόσμιες υποθέσεις. Ο Βρετανός πρωθυπουργός Άντονι Ίντεν παραιτήθηκε δύο μήνες μετά την απόσυρση των βρετανικών στρατευμάτων.
Η κρίση έκανε τον Νάσερ ισχυρό ήρωα στα αυξανόμενα αραβικά και αιγυπτιακά εθνικιστικά κινήματα. Το Ισραήλ, ενώ δεν κέρδισε το δικαίωμα να χρησιμοποιήσει τη διώρυγα, του παραχωρήθηκαν για άλλη μια φορά δικαιώματα να μεταφέρει εμπορεύματα κατά μήκος των Στενών του Τιράν.
Δέκα χρόνια αργότερα, η Αίγυπτος έκλεισε ξανά το κανάλι μετά τον πόλεμο των έξι ημερών τον Ιούνιο του 1967. Για σχεδόν μια δεκαετία, η Διώρυγα του Σουέζ έγινε η πρώτη γραμμή μεταξύ του ισραηλινού και του αιγυπτιακού στρατού. Το 1975, ως χειρονομία ειρήνης, ο Αιγύπτιος Πρόεδρος Anwar el-Sadat άνοιξε ξανά τη Διώρυγα του Σουέζ. Σήμερα, περίπου 300 εκατομμύρια τόνοι εμπορευμάτων διέρχονται από το κανάλι κάθε χρόνο.