Η δεύτερη πολιορκία της Βιέννης από τους Τούρκους ήταν σημαντικός σταθμός στη γεωπολιτική εξέλιξη της Ευρώπης. Η Βιέννη πολιορκήθηκε από τους Τούρκους και γλύτωσε κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή ως από θαύμα, ενώ η επίθεση των Ουσάρων των Πολωνών του Σομπιέσκι και διαφόρων συμμάχων των Αυστριακών απέκρουσε τους Οθωμανούς και τους έτρεψε σε φυγή.
Η Οθωμανική αυτοκρατορία είχε εξαπλωθεί στα Βαλκάνια μέχρι την Ουγγαρία. Το 1672 επιτέθηκαν και στην τότε Πολωνική Ουκρανία. Επόμενος στόχος τους ήταν η πολυπόθητη Βιέννη, το «κόκκινο Μήλο» όπως την ονόμαζαν. Στο μεταξύ η Ευρώπη υπέφερε από τον τριακονταετή πόλεμο και την πανώλη της Βιέννης του 1679. Οι Οθωμανοί είχαν για στόχο τη Βιέννη, επειδή ήταν μια από τις πλουσιότερες και μεγαλύτερες πόλεις της κεντρικής Ευρώπης. Εδώ συναντιόνταν οι δύο σημαντικοί εμπορικοί δρόμοι, ο Δούναβης και ο δρόμος του κεχριμπαριού. Απο στρατιωτικής άποψης η πεδινή Ευρώπη πίσω από τη Βιέννη ήταν ευάλωτη, γι’ αυτό και οι Τούρκοι ονόμαζαν τη Βιέννη «Πύλη της Δυτικής Ευρώπης». Η Βιέννη διέθετε ισχυρό ναυτικό, πλούσια αποθέματα και ισχυρό πυροβολικό. Τα τείχη της πόλης είχαν διευρυνθεί και ενισχυθεί και ήταν σε πολύ καλή κατάσταση.
Τον Αύγουστο του 1664 ο αυτοκράτορας Λεοπόλδος Α΄ υπέγραψε εικοσαετή συμφωνία ειρήνης με τον μεγάλο βεζύρη Αχμέτ Πασά. Το σύμφωνο αυτό δεν ανανεώθηκε το 1682, και γι’ αυτό ο Λεοπόλδος συμμάχησε με τη Βαυαρία εναντίον της Γαλλίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στις 31 Μαρτίου του 1682 ο Τουρκικός στρατός συγκεντρώθηκε στην Αδριανούπολη. Είχε δύναμη 168.000 στρατιώτες και 300 κανόνια. Ο Πάπας τότε αποτάνθηκε στον Πολωνό Γιαν Σομπιέσκι και τον Λεοπόλδο και συμμάχησε μαζί τους. Διέθεσε δε την οικονομική ενίσχυση ενάμισυ εκατομμυρίου γκούλντεν υπέρ του αγώνα. Τον Μάιο οι Τούρκοι έφτασαν στο Βελιγράδι.
H μάχη της Βιέννης έλαβε χώρα στις 11 και στις 12 Σεπτεμβρίου 1683, θέτοντας τέλος στη διάρκειας δύο μηνών πολιορκία της πόλης της Βιέννης από τον τουρκικό στρατό. Σε αυτήν τη μάχη εκ παρατάξεως συγκρούστηκαν από τη μια πλευρά ο πολωνικός-αυστριακός-γερμανικός στρατός με αρχηγό τον Πολωνό βασιλιά Ιωάννη Γ’ Σομπιέσκι και από την άλλη ο στρατός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με επικεφαλής τον μεγάλο βεζίρη Μερζίφονλου Καρά Μουσταφά Πασά. Υπήρξε δε η αποφασιστική μάχη των αυστροτουρκικών πολέμων, που τελείωσαν με την υπογραφή της Συνθήκης του Κάρλοβιτς.
Η πολιορκία της Βιέννης ξεκίνησε στις 14 Ιουλίου 1683 από τον στρατό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η αποφασιστικής σημασίας μάχη άρχισε στις 11 Σεπτεμβρίου, όταν δηλαδή ολοκληρώθηκε η συγκέντρωση των ενισχύσεων από την Πολωνία, που διοικούσε προφανώς ο ίδιος ο Σομπιέσκι, τη Γερμανία και την υπόλοιπη Αυστρία, πέρα από τις δυνάμεις που ήδη υπήρχαν στην πόλη.
Ο αυτοκράτορας Λεοπόλδος Α’ είχε καταφύγει στο Πασάου, από όπου κατηύθυνε τη διπλωματική δραστηριότητα (με την υποστήριξη της διπλωματίας του πάπα Ιννοκέντιου ΙΑ’), η οποία ήταν απαραίτητη για να διατηρηθεί ενωμένος ένας στρατός τόσο ετερόκλητος σε μια στιγμή τόσο δραματική. Οι στρατιωτικοί ηγέτες της πόλης δεν δίστασαν να παραδώσουν στον Σομπιέσκι τη διοίκηση του στρατού, που αποτελούνταν από 30.000 Πολωνούς, 18.500 Αυστριακούς υπό την ηγεσία του Καρόλου Ε’, δούκα της Λορένης, 19.000 Φράγκους, Σουηβούς και Βαυαρούς με διοικητή τον Γεώργιο Φρειδερίκο του Βάλντεκ, και 9.000 Σάξονες με αρχηγό τον Ιωάννη Γεώργιο Γ’ της Σαξονίας. Συνολικά οι ευρωπαϊκές δυνάμεις αποτελούνταν από 75/80.000 άνδρες, έναντι περίπου 160.000 Οθωμανών.
Διαβάστε Επίσης: Η Πολιορκία και η Άλωση της Κωνσταντινούπολης: Η Ηρωική τελευταία αντίσταση των υπερασπιστών της Πόλης και η κατάλυση της χιλιόχρονης Αυτοκρατορίας.
Πρέπει να αναφέρουμε ότι αφενός οι Χριστιανικές δυνάμεις δεν γνώριζαν καθόλου την περιοχή, δεδομένου ότι είχαν μόλις φτάσει εκεί, αφετέρου οι στρατιώτες στο εσωτερικό της πόλης βρίσκονταν σε κακή κατάσταση εξαιτίας της δίμηνης πολιορκίας. Αυτό το γεγονός το εξισορροπούσε, ωστόσο, πελλιπέστατη στρατιωτική προετοιμασία των δύο τρίτων του οθωμανικού στρατού. Στην πραγματικότητα, η μάχη ήταν μια σύγκρουση ανάμέσα στους Πολωνούς και το πιο ικανό τμήμα του στρατού του μεγάλου βεζίρη. Ο κύριος όγκος του οθωμανικού στρατού επιτέθηκε στη Βιέννη και τους υπερασπιστές της στις 14 Ιουλίου. Ο κόμης Ερνστ Ρούντιγκερ φον Στάρεμπεργκ, επικεφαλής των διασωθέντων δυνάμεων (20.000 άνδρες περίπου), αρνήθηκε να παραδοθεί και κλείστηκε μέσα στα τείχη της πόλης.
Οι υπερασπιστές είχαν κατεδαφίσει τα σπίτια που περιέβαλλαν την πόλη, έτσι ώστε να μην αφήσουν καμία κάλυψη για οποιονδήποτε πλησίαζε τα τείχη. Ο Καρά Μουσταφά Πασά έλυσε το πρόβλημα βάζοντας να σκάψουν βαθιά χαρακώματα, που εκτείνονταν από το οθωμανικό στρατόπεδο μέχρι τα τείχη, περιορίζοντας έτσι κατά πολύ τη δυνατότητα των βιεννέζικων πυροβολαρχιών να πλήξουν τους στρατιώτες που πλησίαζαν, Οι Οθωμανοί είχαν δύο εναλλακτικές λύσεις, να πραγματοποιήσουν έφοδο, με σχεδόν βέβαιη επιτυχία δεδομένης της τεράστιας αριθμητικής υπεροχής τους, ή να συνεχίσουν την πολιορκία, αφήνοντας την έλλειψη τροφής και τις ασθένειες να εξαντλήσουν τους υπερασπιστές της. Επέλεξαν τη δεύτερη λύση.
Ο κύριος λόγος για τον οποίο ο μεγάλος βεζίρης επέλεξε την πολιορκία δεν ήταν οι τεράστιες απώλειες που θα υφίστατο στην πρώτη περίπτωση ο στρατός του, αλλά μάλλον το ότι σε περίπτωση μάχης, η οποία προδιαγραφόταν λυσσαλέα, θα καταστρέφονταν τα πλούτη της πόλης. Ο Καρά Μουσταφά, όμως, δεν είχε υπολογίσει ότι ο Λεοπόλδος Α’ είχε πλέον ολοκληρώσει στο Πασάου τις συμφωνίες με τους συμμάχους του, ανάμεσα στους οποίους ξεχώριζε ο Σομπιέσκι και το πανίσχυρο ιππικό του, το οποίο ετοιμαζόταν να προελάσει προς τη Βιέννη. Πρέπει να σημειώσουμε ότι ο Καρά Μουσταφά ήταν ήσυχος αφού η μεγαλύτερη δύναμη της ηπειρωτικής Ευρώπης εκείνη την εποχή, δηλαδή η Γαλλία του Λουδοβίκου ΙΔ’, είχε παραμείνει ουδέτερη και φρόντιζε ιδιαίτερα να μην επέμβει, ελπίζοντας σε περαιτέρω εξασθένηση της Αυστρίας.
Η πολιορκία ήταν σαφέστατα πολύ σκληρή, με τις ασθένειες, την πείνα και τον θάνατο στην ημερήσια διάταξη. Η μοίρα της πόλης φαινόταν πλέον καθορισμένη και οι Τούρκοι δεν περίμεναν παρά να τη βάλουν στο χέρι όταν, επιτέλους, πλησίασε στη Βιέννη ο Κάρολος της Λορένης και οι άνδρες του. Αμέσως τους αντιμετώπισαν οι Ούγγροι του Ίμρε Θόκολι, σύμμαχοι των Τούρκων, αλλά ο αιφνιδιασμός και το υψηλότατο φρόνημα των Αυστριακών υπερίσχυσαν, και οι Ούγγροι αναγκάστηκαν να οπισθοχωρήσουν στο τουρκικό στρατόπεδο. Σ’ αυτό το σημείο, ο Καρά Μουσταφά συνειδητοποίησε ότι η κατάληψη της Βιέννης δεν ήταν τόσο εύκολη υπόθεση όσο φαινόταν. Έτσι έδωσε διαταγή να προχωρήσουν στην καταστροφή των τειχών και να προετοιμάσουν την τελική επίθεση χωρίς να καταδιώξουν τον δούκα της Λορένης, που στο μεταξύ είχε απομακρυνθεί από την πόλη.
Η κατάσταση έμοιαζε και πάλι να κλίνει υπέρ των πολιορκητών, καθώς τα τείχη καταστρέφονταν από τα λαγούμια που έσκαβαν οι Τούρκοι και εξασθενούσαν ολοένα και περισσότερο. Προβλέποντας το επόμενο ρήγμα στα τείχη, οι Βιεννέζοι ετοιμάστηκαν για μάχη στους δρόμους της πόλης. Η κατάσταση είχε γίνει κάτι παραπάνω από χαοτική: από τη μια πλευρά οι Τούρκοι ήταν ακόμη ανώτεροι αριθμητικά αλλά τρομαγμένοι από την άφιξη του Καρόλου της Λορένης και κυρίως τρομοκρατημένοι από τη φημολογία για επικείμενη άφιξη μεγάλων ενισχύσεων· από την άλλη, οι Βιεννέζοι ένιωθαν τη θηλιά να σφίγγεται γύρω από τον λαιμό τους, βέβαιοι πλέον για την τύχη που τους περίμενε· τέλος, ο ίδιος ο δούκας της Λορένης πλέον δεν ανέμενε παρά τον Σομπιέσκι (στο μεταξύ είχαν προσχωρήσει στις ενισχύσεις και οι Γερμανοί πρίγκιπες).
Μέγας Δούκας της Λιθουανίας
Πράγματι, ο Σομπιέσκι διάβηκε τον Δούναβη στις 6 Σεπτεμβρίου στο Τουλν, σε απόσταση 30 χιλιομέτρων από τη Βιέννη, και τέθηκε κατευθείαν επικεφαλής της εκπληκτικής στρατιάς που είχε συγκεντρωθεί. Ο Σομπιέσκι έδειξε σε εκείνη την περίσταση διορατικότητα σπάνια για βασιλιά της εποχής. Η αλήθεια είναι ότι η βοήθεια που παρείχε στον Λεοπόλδο Α’ δεν προσέφερε κανένα άμεσο όφελος στο βασίλειο της Πολωνίας, που εκείνο τον καιρό διεξήγε σκληρές μάχες με το βασίλειο της Σουηδίας και τη Ρωσική Αυτοκρατορία. Δέχτηκε, όμως, να τον συνδράμει επειδή είχε καταλάβει ότι η κατάληψη της Βιέννης θα άνοιγε στους Τούρκους τις θύρες της Γερμανίας, που ήταν ακόμη καταβεβλημένη από τον πρόσφατο Τριακονταετή Πόλεμο και από τη στιγμή που ο οθωμανικός επεκτατισμός θα εισερχόταν στη Γερμανία, κανένας δεν θα μπορούσε να ανακόψει την πορεία του.
Οι δυνάμεις της Ιεράς Συμμαχίας συναντήθηκαν στις 11 Σεπτεμβρίου στο όρος Κάλενμπεργκ, έτοιμες να λογαριαστούν με τους Οθωμανούς. Τις πρώτες πρωινές ώρες της 12ης Σεπτεμβρίου τελέστηκε λειτουργία. Παραδίδεται ότι σ’ αυτήν τη λειτουργία συμμετείχε ο ίδιος ο Σομπιέσκι ως βοηθός του ιερέα. Η μάχη ξεκίνησε την αυγή, αμέσως μετά τη λειτουργία, την οποία τέλεσε ο αδελφός Μάρκος ντ’Αβιάνο. Οι Τούρκοι ήταν εκείνοι που ξεκίνησαν τις εχθροπραξίες, στην προσπάθειά τους να εμποδίσουν τον στρατό της Ιεράς Συμμαχίας να αναπτυχθεί σε θέσεις μάχης, καθώς η διαδικασία δεν είχε ολοκληρωθεί ακόμη. Ο Κάρολος της Λορένης και οι Γερμανοί απάντησαν στην επίθεση, περιμένοντας τον Σομπιέσκι και τους δικούς του να ετοιμαστούν.
Ο Καρά Μουσταφά για άλλη μια φορά δεν θέλησε να δώσει μάχη, ελπίζοντας να μπορέσει να εισέλθει στη Βιέννη την τελευταία στιγμή, δίνοντας, έτσι, περισσότερο χρόνο στις χριστιανικές δυνάμεις να αναπτυχθούν πλήρως. Αλλά, πλέον, ευνοούνταν αποφασιστικά οι Ευρωπαίοι. Οι πολιορκημένοι, μάλιστα, ενθουσιασμένοι από την άφιξη των ενισχύσεων, επιτέθηκαν στις τουρκικές γραμμές. Η μάχη είχε ξεκινήσει, ακόμη πιο μανιασμένη από το προβλεπόμενο.Οι Τούρκοι πλήρωσαν αμέσως το λάθος που έκαναν να μην προετοιμαστούν για να αντιμετωπίσουν τις δυνάμεις που ήρθαν από τον Βορρά. Βρέθηκαν, μάλιστα, με τους γενίτσαρους, την ελίτ του στρατού τους, παραταγμένους σε σημείο που δεν χρειαζόταν, δίπλα, δηλαδή, στα όρθια ακόμη τείχη.
Διαβάστε Επίσης: Πολιορκία του Βελιγραδίου: Οι υπερασπιστές της πόλης τρέπουν σε φυγή τον “αήττητο” στρατό του Μωαμεθ Β’
Επίσης, τα νώτα τους υπερασπίζονταν μη αξιόμαχοι στρατιώτες. Τότε ο Καρά Μουσταφά κατάλαβε ότι η μάχη ήταν χαμένη γι’ αυτόν και αποφάσισε ότι τουλάχιστον θα έκανε ό,τι μπορούσε ώστε να προκαλέσει όσο το δυνατόν περισσότερα προβλήματα στους αντιπάλους του. Αποφάσισε, λοιπόν, να πάρει τη Βιέννη, περιπλέκοντας κατά πολύ τα σχέδια της Ιεράς Συμμαχίας και κυρίως επιτυγχάνοντας να ταπεινώσει την πόλη μπαίνοντας μέσα ακριβώς τη στιγμή που η πλάστιγγα έγερνε προς την πλευρά των χριστιανών. Και αυτό το σχέδιο απέτυχε. Ακόμη ο χριστιανικός στρατός δεν είχε παίξει το πιο δυνατό του χαρτί, που ήταν το πολωνικό ιππικό. Αργά το απόγευμα, 4 μεραρχίες ιππικού (1 γερμανική και 3 πολωνικές) εξαπέλυσαν επίθεση.
Ο Σομπιέσκι ηγήθηκε αυτοπροσώπως, οδηγώντας τους 3.000 ουσάρους του. Η επίθεση διέλυσε ολοσχερώς τον τουρκικό στρατό, ενώ οι πολιορκημένοι βγήκαν από τα τείχη για να συνταχθούν με τις ενισχύσεις που ήδη καταδίωκαν τους Οθωμανούς. Ο Τούρκος χρονικογράφος Μεχμέτ Ντερ Σιλιχντάρ σχολίασε ως εξής την άφιξη του στρατού του Σομπιέσκι: «Οι άπιστοι ξεπρόβαλαν στις πλαγιές με τις μεραρχίες τους σαν σύννεφα καταιγίδας, σκεπασμένοι με μπλε μέταλλο. Κατέφθαναν με τη μια πτέρυγα απέναντι από τους Βλάχους και τους Μολδαβούς που βρίσκονταν στη μια όχθη του Δούναβη και με την άλλη πτέρυγα μέχρι το τελευταίο άκρο των ταταρικών μεραρχιών, κάλυπταν βουνά και πεδιάδες σχηματίζοντας μέτωπο παρόμοιο με δρεπάνι. Ήταν σαν να έπεφτε επάνω μας χείμαρρος μαύρης πίσσας που πνίγει και καίει ό,τι βρει μπροστά της».
Στη μάχη της Βιέννης έκανε την πρώτη του στρατιωτική εμφάνιση ένας μελλοντικός μεγάλος στρατιωτικός αρχηγός: ο Ευγένιος της Σαβοΐας. Οι Τούρκοι έχασαν περίπου 15.000 άνδρες και 4.000 οι χριστιανοί, οι οποίοι πήραν και μεγάλο μέρος της λείας που είχαν συγκεντρώσει οι Οθωμανοί κατά τη διάρκεια των επιδρομών τους στα Βαλκάνια. Ο Καρά Μουσταφά πλήρωσε με τη ζωή του τα στρατηγικά του λάθη και κυρίως τα λάθη τακτικής: στις 25 του επόμενου Δεκέμβρn, με διαταγή του σουλτάνου, στραγγαλίστηκε στο Βελιγράδι, που βιαζόταν να συνθηκολογήσει.
Η αναχαίτιση της δεύτερης πολιορκίας της Βιέννης έσωσε τη Δυτική Ευρώπη από τη δουλεία και τον μαρασμό. Η Τουρκοκρατία δεν έφτασε σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Διαβάστε Επίσης: Μάχη της Παβίας: Η ήττα των Γάλλων που σηματοδότησε την αρχή της ισπανικής ηγεμονίας στην Ιταλία.