Η μάχη του Μπόσγουορθ ήταν μια σημαντική μάχη στον Πόλεμο των Ρόδων, τον εμφύλιο μεταξύ του Οίκου του Λάνκαστερ και του Οίκου της Υόρκης στην Αγγλία του τελευταίου μισού του 15ου αιώνα. Έλαβε χώρα στις 22 Αυγούστου 1485 μεταξύ του βασιλιά Ριχάρδου Γ’ της Υόρκης, του τελευταίου της δυναστείας των Πλανταγενετών, και του μετέπειτα Ερρίκου Ζ’, Ερρίκου Τυδώρ, 2ου κόμη του Ρίτσμοντ, που εκπροσωπούσε το στρατόπεδο των Λάνκαστερ.
Η ήττα του Ριχάρδου Γ’ από τον Ερρίκο Τυδώρ στην πεδιάδα του Μπόσγουορθ το 1485 έδωσε το στέμμα της Αγγλίας στον οίκο των Τυδώρ. Η μάχη όχι μόνο καθιέρωσε τους Τυδώρ ως κυβερνήτες τον επόμενο αιώνα, αλλά επίσης απεικονίζει τις προδοσίες και τις σκευωρίες που χαρακτήριζαν τους ονομαζόμενους ευγενείς εκείνης της περιόδου.
Ιστορικό
Μετά το τέλος του μακρού, αιματηρού Εκατονταετούς Πολέμου με τη Γαλλία το 1453, στον αγγλικό θρόνο ανήλθε ο Ερρίκος ΣΤ΄. Επιρρεπής σε περιόδους παραφροσύνης, ο βασιλιάς αυτός είχε ελάχιστη εκτίμηση εκ μέρους των υπηκόων του, εκτός από τα μέλη της οικογένειάς του τον οίκο των Λάνκαστερ, με σύμβολο ένα κόκκινο ρόδο. Ο οίκος της Υόρκης , με σύμβολο ένα λευκό ρόδο υπό τον Ριχάρδο βρισκόταν σε διαμάχη με τους Λάνκαστερ. Μεταξύ των οίκων του ερυθρού και του λευκού ρόδου είχε αρχίσει εμφύλιος πόλεμος με τη μάχη του Σεντ Όλμπανς το 1455.
Έξι χρόνια αργότερα ο οίκος της Υόρκης κατάφερε να εκθρονίσει τον Ερρίκο ΣΤ΄ και να τον αντικαταστήσει με τον Εδουάρδο Δ΄, γιο του Ριχάρδου. Ωστόσο, η σύζυγος του Ερρίκου, η βασίλισσα Μαργαρίτα, εξασφάλισε τη βοήθεια της Σκωτίας και της Γαλλίας, καθώς και ορισμένων οικογενειών που υποστήριζαν προηγουμένως τον Εδουάρδο Δ΄, ώστε να ξανακερδίσει τον θρόνο το 1470.
Έναν χρόνο αργότερα, το λευκό ρόδο βρέθηκε εκ νέου στην εξουσία με τη μάχη του Τιούξμπερι. Μετά από 15 χρόνια συγκρούσεων ανάμεσα στο λευκό και στο ερυθρό ρόδο, ο Ερρίκος Δ΄ κατάφερε τελικά να σταθεροποιηθεί στον θρόνο της Αγγλίας. Τα περισσότερα μέλη του οίκου των Λάνκαστερ διέφυγαν στη Γαλλία, όπου ζούσαν σε εξορία. Μαζί τους πήγαν ορισμένοι οπαδοί τους, ενώ άλλοι ορκίστηκαν πίστη στον οίκο της Υόρκης.
Όταν πέθανε ο Ερρίκος Δ΄ μετά από 12 χρόνια, ο γιος του πήρε τον θρόνο ως Ερρίκος Ε’. Επειδή όμως ήταν μόλις δώδεκα ετών, ο θείος του, δουξ του Γκλόστερ, ανέλαβε τη θέση του λόρδου προστάτη. Πολύ σύντομα, ο δουξ έκλεισε τον νεαρό βασιλιά και τον αδελφό του στον Πύργο του Λονδίνου για «μεγαλύτερη άνεση». Ακολούθως κήρυξε άκυρο τον γάμο του Εδουάρδου Δ΄ με τη μητέρα του νεαρού βασιλιά, καθιστώντας τα δυο αγόρια νόθα και χωρίς δικαιώματα επί του θρόνου. Λίγο αργότερα, τα παιδιά εξαφανίστηκαν μυστηριωδώς.
Στις 6 Ιουλίου 1483 ο δουξ του Γκλόστερ αυτοανακηρύχθηκε βασιλιάς της Αγγλίας με το όνομα Ριχάρδος Γ΄, αλλά αντιμετώπισε αμέσως προβλήματα από ισχυρούς εχθρούς εντός και εκτός της αυλής του. Οι οπαδοί των Λάνκαστερ καθοδηγούμενοι από τον Ερρίκο Τυδώρ, που βρισκόταν εξόριστος στη Γαλλία, είδαν την προδοσία του Ριχάρδου ως μια καλή ευκαιρία για την ανάκτηση του θρόνου. Αρκετοί από τους σημαντικότερους υποστηρικτές της Υόρκης, και ειδικότερα οι αδελφοί Στάνλι και ο δουξ του Νορθάμπερλαντ, δεν ενέκριναν τον Ριχάρδο ή τον τρόπο με τον οποίο είχε κερδίσει τον θρόνο του.
Η Μάχη του Μπόσγουορθ
Την 1η Αυγούστου 1485 ο Ερρίκος Τυδώρ απέπλευσε για την Αγγλία με την οικογένειά του, Άγγλους ευγενείς συμμάχους και 2.000 Γάλλους μισθοφόρους. Έξι ημέρες αργότερα αποβιβάστηκε κοντά στο σπίτι της παιδικής ηλικίας του, το Μίλφορντ Χέιβεν, από όπου άρχισε την πορεία του προς το Λονδίνο. Στην υπηρεσία του έσπευσαν αρκετοί αντίπαλοι της Υόρκης και έτσι ο στρατός του έφτασε τα 5.000 άτομα.
Ο Ριχάρδος παρακολουθούσε τη διαδρομή των επαναστατών από το αρχηγείο του στο Νότιγχαμ, όπου είχε συγκεντρώσει 6.500 πεζούς, 1.200 τοξότες και 200 ιππείς. Γνώριζε ότι οι Στάνλι είχαν ταχθεί με τον Ερρίκο και ότι δεν μπορούσε πλέον να βασίζεται στην υποστήριξή τους. Ωστόσο, υπέθετε ότι δεν θα μετείχαν στη μάχη εναντίον του επειδή κρατούσε όμηρο έναν από τους γιους τους.
Από εκείνο το σημείο μέχρι το τέλος του πολέμου μεταξύ των δύο ρόδων, πολλές λεπτομέρειες και ορισμένα από τα σημαντικότερα γεγονότα είναι άγνωστα ή αμφισβητούνται. Ακόμη και η ακριβής τοποθεσία της μάχης είναι αμφιλεγόμενη. Αν και ήταν μια από τις σημαντικότερες συγκρούσεις εκείνης της περιόδου, η τεκμηρίωσή της είναι εξαιρετικά ανεπαρκής, δεδομένου ότι δεν υπάρχει ούτε μια περιγραφή από αυτόπτη μάρτυρα της μάχης.
Πράγματι, η περισσότερο γνωστή εκδοχή είναι η περιγραφή της σύγκρουσης στο έργο του Σαίξπηρ Ριχάρδος Γ΄. Ωστόσο, είναι γενικώς αποδεκτό ότι ο Ριχάρδος και ο στρατός του ξεκίνησαν από το Νότιγχαμ και συνάντησαν τις δυνάμεις του Ερρίκου στον λόφο Άμπιον κοντά στο χωριό Μπόσγουορθ. Αν και ο λόφος βρίσκεται χωριστά από τη γειτονική πεδιάδα Μπόσγουορθ, ίσως ένα μέρος της αναμέτρησης να έγινε εκεί και γι’ αυτό το όνομά του θεωρείται γενικώς σαν πεδίο της μάχης.
Το πρωί της 21ης Αυγούστου 1485 ο Ριχάρδος ρίχτηκε στη μάχη χωρίς να ξέρει αν θα μπορούσε να βασιστεί στους Στάνλι. Μερικές περιγραφές αναφέρουν ότι ο Ριχάρδος τους ειδοποίησε ότι θα σκότωνε τον γιο τους αν μετείχαν στη μάχη, για να λάβει την απάντηση ότι οι Στάνλι είχαν και άλλους γιους. Οτιδήποτε και αν συνέβη στην πραγματικότητα, ο Ριχάρδος δεν σκότωσε το παιδί, αλλά ούτε οι Στάνλι πήραν αρχικά μέρος στη συμπλοκή.
Ο Ριχάρδος κατείχε το καλύτερο σημείο του πεδίου της μάχης, αλλά δεν κατάφερε να επιτεθεί όταν ο στρατός του Ερρίκου φάνηκε κάπως αποδιοργανώμένος καθώς παρατασσόταν. Όταν τελικά έκανε την πρώτη έφοδο, σκοτώθηκε ένας από τους πιο έμπειρους ανθρώπους του, ο δουξ του Νόρφολκ. Την ίδια περίπου ώρα οι Στάνλι έθεσαν στην υπηρεσία του Ερρίκου τους 4.000 άνδρες τους. Ο δουξ του Νορθάμπερλαντ δεν υποστήριξε τον Ριχάρδο είτε επειδή δεν θέλησε είτε επειδή εμποδίστηκε από το ακατάλληλο έδαφος.
Ο βασιλιάς Ριχάρδος θεώρησε ότι ο μοναδικός τρόπος για να κερδίσει τη νίκη ήταν να σκοτώσει τον Ερρίκο. Φορώντας το στέμμα της Αγγλίας στο κεφάλι του και κρατώντας το σπαθί του, οδήγησε μια ομάδα περίπου 80 ιππέων εναντίον της θέσης όπου βρισκόταν ο Ερρίκος. Οι άνδρες του κατέβαλαν την αντίσταση των αντιπάλων πεζών και έφτασαν μπροστά στους προσωπικούς φρουρούς του Ερρίκου. Ο Ριχάρδος προσπάθησε να σκοτώσει τον σημαιοφόρο τους, αλλά οι Ουαλοί πεζοί κατάφεραν να τον ρίξουν κάτω από το άλογό του και να τον καρφώσουν με τα δόρατά τους. Ο ακέφαλος λευκός στρατός παραδόθηκε.
Αργότερα ο Σαίξπηρ έδωσε τη λαμπρότερη περιγραφή της μάχης όταν έγραψε ότι τα τελευταία λόγια του Ριχάρδου ήταν: «Ένα άλογο, ένα άλογο, το βασίλειό μου για ένα άλογο». Στην ορμή της μάχης, ο Ριχάρδος δεν είχε χρόνο για να πει τέτοια λόγια και το πιθανότερο είναι ότι πέθανε, όπως έκαναν οι στρατιώτες στο πεδίο της μάχης τόσο πριν όσο και μετά από αυτόν, βλαστημώντας τους αντιπάλους και την τύχη ή προφέροντας το όνομα της μητέρας του.
Το γυμνό πτώμα του Ριχάρδου δέθηκε πάνω σε ένα άλογο και εκτέθηκε σε κοινή θέα στο Λέστερ επί δύο ημέρες πριν ταφεί. Μαζί με τον Ριχάρδο πέθαναν στη μάχη περίπου 1.000 στρατιώτες του, ενώ οι απώλειες των επαναστατών ήταν μόλις 200 άνδρες. Το Μπόσγουορθ είχε ελάχιστους νεκρούς σε σχέση με το γεγονός ότι ένα ολόκληρο βασίλειο άλλαξε χέρια. Ο Ερρίκος αντάμειψε τους Στάνλι για την υποστήριξή τους, αλλά φυλάκισε τον δούκα του Νορθάμπερλαντ, εντείνοντας έτσι τις εικασίες ότι ο τελευταίος δεν πρόδωσε τον Ριχάρδο.
Ένας από τους άνδρες του Ερρίκου βρήκε το στέμμα του Ριχάρδου κοντά στο πτώμα του και το τοποθέτησε στο κεφάλι του νέου βασιλιά της Αγγλίας. Ακολούθησαν μερικές μικρότερες μάχες, αλλά ο Πόλεμος των Ρόδων ουσιαστικά είχε τελειώσει στο Μπόσγουορθ. Τελικά ο Ερρίκος Ζ΄ παντρεύτηκε την κόρη του Εδουάρδου Δ΄, ενώνοντας έτσι τους οίκους του λευκού και του ερυθρού ρόδου. Ο ενιαίος οίκος των Τυδώρ κυβέρνησε την Αγγλία περισσότερο από έναν αιώνα, στη διάρκεια του οποίου ο στρατός και το ναυτικό του έκαναν το βασίλειο παγκόσμια δύναμη.