H προς βορράν εξάπλωση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας τερματίστηκε στον Δρυμό Τευτοβούργιο , όταν οι γερμανικές φυλές νίκησαν τις ρωμαϊκές λεγεώνες το 9 μ.Χ. Τότε ο ποταμός Ρήνος έγινε το βορειότερο όριο της Αυτοκρατορίας και το σημείο όπου αργότερα σταμάτησαν τα λατινικά έθιμα, ο πολιτισμός και η γλώσσα, διακόπτοντας την επιρροή τους σε εκείνους που αποτέλεσαν τελικά τον γερμανικό λαό.
Στο τελευταίο μέρος του 1ου αιώνα π.Χ. η Ρώμη είχε επεκτείνει την αυτοκρατορία της στη Μέση Ανατολή, στη βόρεια Αφρική, στη δυτική Ευρώπη και στη Βρετανία. Όταν κατακτήθηκε και η Γαλατία, η μοναδική αντίσταση για την επέκτασή της προς βορράν προερχόταν από τις νομαδικές γερμανικές φυλές.
Όσα δεν διέθεταν αυτές οι ομάδες σε στρατηγική, τα αναπλήρωνε η ικανότητά τους για σκληρές μάχες. Από τις βάσεις τους στη Γαλατία, οι Ρωμαίοι κατάφεραν τελικά να επιβάλουν ειρήνη στις περισσότερες από αυτές τις φυλές και να περιορίσουν την επιθετικότητά τους σε περιστασιακές επιδρομές. Για αρκετό καιρό, μάλιστα, η Ρώμη προσλάμβανε πολλούς Γερμανούς νομάδες ως μισθοφόρους στις λεγεώνες της.
Το 6 μ.Χ. ο Πόπλιος Κουινκτίλιος Βάρος ανέλαβε τη διοίκηση της κατακτημένης Γαλατίας και των περιοχών προέλευσης των γερμανικών φυλών βορείως του Ρήνου. Ο Βάρος, πιο έμπειρος διοικητής παρά στρατιώτης, επέβαλε φόρους σε χρυσό, ασήμι και άλλα σπάνια μέταλλα. Ακολούθησαν μικρές εξεγέρσεις, αλλά τελικά οι γερμανικές φυλές δεν κατάφεραν να ενωθούν ώστε να κάνουν κάτι περισσότερο από μια συμβολική αντίσταση. Μόλις το 9 μ.Χ. ο Αρμίνιος, ένας Γερμανός μισθοφόρος στον ρωμαϊκό στρατό, έδωσε στις φυλές την ηγεσία και τα σχέδια που χρειάζονταν.
Διαβάστε Επίσης: Η κατάκτηση της Γαλατίας απο τον Ιούλιο Καίσαρα: Μια απο τις σημαντικότερες συγκρούσεις του Αρχαίου Κόσμου που άλλαξε την πορεία της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας
Ο Αρμίνιος έπεισε τις γερμανικές φυλές ότι, αν και ήταν αδύνατον να νικήσουν τους Ρωμαίους σε παραδοσιακές μάχες, θα μπορούσαν να επιβληθούν με ανταρτοπόλεμο – κυρίως αν τους ευνοούσε η περιοχή της μάχης. Ο Αρμίνιος συνέχισε να υπηρετεί στο προσωπικό του Βάρου σαν ένας από τους βασικούς στρατιωτικούς συμβούλους του, ενώ συνομωτούσε κρυφά με τις «εχθρικές» γερμανικές φυλές. Όταν ο Βάρος ετοιμάστηκε να μεταφέρει τον στρατό του από 18.000 λεγεωνάριους και 10.000 βοηθητικό προσωπικό νοτίως του Ρήνου στο χειμερινό αρχηγείο του, ο Αρμίνιος πρότεινε να περάσουν από τον δρυμό Τέουτομπουργκ για να καταπνίξουν καθ’ οδόν μια μικρή επανάσταση.
Οι ρωμαϊκές λεγεώνες μπήκαν στη δασόφυτη, ελώδη περιοχή, όπου δεν βρήκαν μπροστά τους μια «μικρή επανάσταση», αλλά 20-30.000 σκληρούς Γερμανούς πολεμιστές. Οι Γερμανοί μπορούσαν να πλησιάζουν πολύ κοντά για να εξακοντίζουν τα βέλη και τα δόρατά τους εναντίον των ρωμαϊκών φαλάγγων, καθώς η μορφολογία της περιοχής τούς βοηθούσε να χτυπούν τους εχθρούς τους. Δέντρα, ρυάκια και έλη παρεμπόδιζαν τις κινήσεις των Ρωμαίων, ενώ μια καταρρακτώδης βροχή δεν τους επέτρεψε να δημιουργήσουν στρατιωτικούς σχηματισμούς για αντεπίθεση.
Επί πλέον, αρκετές χιλιάδες Γερμανοί μισθοφόροι στην υπηρεσία των Ρωμαίων λιποτάκτησαν στην αρχή της μάχης και γύρισαν στα σπίτια τους ή εντάχθηκαν στους επιτιθέμενους. Τελικά ο Βάρος κατάφερε να οδηγήσει τους άνδρες του σε ένα ξέφωτο, όπου οργάνωσε την άμυνά του. Ο Αρμίνιος, που είχε εγκαταλείψει τη ρωμαϊκή φάλαγγα αμέσως μόλις άρχισε η μάχη, πήρε μέρος στην επίθεση μαζί με τους συμπατριώτες του, αλλά σταμάτησε όταν διαπίστωσε ότι οι Ρωμαίοι είχαν καταλάβει αμυντικές θέσεις.
Αν και οι Γερμανοί υπερείχαν αριθμητικά των Ρωμαίων, δεν ήταν καλά εκπαιδευμένοι ούτε είχαν όπλα για επίθεση σε οργανωμένη άμυνα. Για τον λόγο αυτό τήρησαν στάση αναμονής, ξέροντας ότι τελικά ο Βάρος θα αναγκαζόταν να συνεχίσει την πορεία του. Αν και οι αρχαιολόγοι έχουν βρει ορισμένα τμήματα της πορείας και κάποιο στρατόπεδο των Ρωμαίων, φαίνεται ότι η επακόλουθη μάχη έγινε κοντά στη σημερινή γερμανική πόλη Ντέτμολντ.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι ο Βάρος έκαψε τις άμαξές του και δοκίμασε τουλάχιστον μία ή δύο φορές να βγει από το δάσος και να ξεφύγει από τους διώκτες του. Η σημαντικότερη σύγκρουση έγινε όταν οι 800 Ρωμαίοι ιππείς εγκατέλειψαν τη βασική φάλαγγα και προσπάθησαν να διαφύγουν μόνοι τους, αλλά το πυκνό δάσος εμπόδισε τις κινήσεις των αλόγων τους. Ορισμένοι, πάντως, τα κατάφεραν. Ακολούθως, οι Γερμανοί άρχισαν να σκοτώνουν τους υπόλοιπους Ρωμαίους στρατιώτες έναν-έναν ή δύο-δύο.
Χωρίς το ιππικό του, με τους περισσότερους πεζούς νεκρούς και με την αιχμαλωσία εν όψει, ο Βάρος προτίμησε να αυτοκτονήσει. Οι υπόλοιποι Ρωμαίοι παραδόθηκαν, αλλά υπέστησαν βασανιστήρια και τελικά θυσιάστηκαν στους διάφορους θεούς των γερμανικών φυλών. Πολλά χρόνια αργότερα, τα οστά των σκοτωμένων Ρωμαίων εξακολουθούσαν να βρίσκονται σε διάφορα σημεία του δάσους.
Διαβάστε Επίσης: Η Μάχη της Αλεσίας: Η Στρατηγική ιδιοφυία του Ιούλιου Καίσαρα.
Συνέπεια της Μάχης
Η ήττα στον Τευτοβούργιο Δρυμό είναι μία από τις χειρότερες στην ιστορία του ρωμαϊκού στρατού και οι κωδικοί αριθμοί των τριών λεγεώνων (XVII, XVIII, XIX) δεν ξαναχρησιμοποιήθηκαν ποτέ, σε αντίθεση με τη συνήθη πρακτική των Ρωμαίων να αναδομούν τις ηττημένες λεγεώνες. Ο Σουητόνιος διασώζει ότι η είδηση της πανωλεθρίας συντάραξε τον γέροντα αυτοκράτορα Οκταβιανό, σε βαθμό που χτύπαγε το κεφάλι του στους τοίχους του παλατιού και φώναζε «Βάρε, δώσε πίσω τις λεγεώνες μου». Μολονότι στα επόμενα επτά χρόνια οι Ρωμαίοι διεξήγαγαν δύο επιτυχημένες εκστρατείες υπό την ηγεσία του Γερμανικού, η επαρχία της Μεγάλης Γερμανίας διαλύθηκε και τα σχέδια για επέκταση ανατολικά του Ρήνου εγκαταλείφθηκαν.
Επί τρεις ημέρες οι Ρωμαίοι έπεφταν θύματα αλλεπάλληλων ενεδρών και επιθέσεων, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν σχεδόν όλοι, ενώ πολλοί άνδρες από τις βοηθητικές κοόρτεις αυτομολούσαν προς τους συμπατριώτες τους. Ο Βάρος αναγκάσθηκε προς το τέλος της μάχης να αυτοκτονήσει για να μην πιασθεί αιχμάλωτος, όπως και αρκετοί ακόμα αξιωματικοί.
Ο Τάκιτος έγραψε ότι κάποιοι Ρωμαίοι δεν πέθαναν στη μάχη, αλλά θυσιάστηκαν στα πλαίσια θρησκευτικών τελετών των νικητών ή κρατήθηκαν ως σκλάβοι – χαρακτηριστικό είναι ότι ενώ επιχειρούσε στον Άνω Ρήνο το 50, ο διοικητής Λεύκιος Πομπόνιος βρήκε άνδρες του Βάρου υποδουλωμένους για σαράντα χρόνια.
Στην πλευρά των νικητών, η νίκη δημιούργησε στον Αρμίνιο την προσδοκία ότι μπορούσε να συνενώσει όλες τις γερμανικές φυλές σε μόνιμη συμμαχία. Σημαντικό ήταν να πείσει τους πανίσχυρους Μαρκομάνους, λαό που κατοικούσε στην αριστερή όχθη του Άνω Δούναβη (κάπου στη σημερινή Βοημία) και έως τότε είχε τηρήσει ουδέτερη στάση. Έκοψε λοιπόν το κεφάλι του Βάρου και το έστειλε στον αρχηγό τους, αλλά αυτός αρνήθηκε να συμπράξει – μάλιστα σε μια κίνηση αβροφροσύνης έστειλε το κεφάλι στη Ρώμη για να ταφεί με τις πρέπουσες τιμές. Τελικά, αν και το όνειρο για συνένωση των Γερμανών δεν ευοδώθηκε, μακροπρόθεσμα η νίκη στον Τευτοβούργιο Δρυμό είχε ευεργετικές συνέπειες: ακόμα κι όταν ο Γερμανικός προέλαυνε τα έτη 14-16, ο αυτοκράτορας Τιβέριος δεν τόλμησε να διατάξει επανενσωμάτωση της Γερμανίας στην Αυτοκρατορία.
Η άμεση επίπτωση της ρωμαϊκής ήττας ήταν ένας διάχυτος φόβος ότι οι Γερμανοί θα εισέβαλαν στην Ιταλία και θα κατέστρεφαν την Αυτοκρατορία. Ωστόσο, η Ρώμη δεν διέτρεχε κανέναν κίνδυνο από τις γερμανικές φυλές, επειδή ο Αρμίνιος δεν μπορούσε να κρατήσει ενωμένη τη χαλαρή ομοσπονδία της οποίας οι στρατιώτες ενδιαφέρθηκαν περισσότερο να σκυλεύουν τα πτώματα των Ρωμαίων παρά να συνεχίσουν την επίθεση στον νότο.
Ο στρατός τους διαλύθηκε χωρίς να κάνει καμιά άλλη στρατιωτική ενέργεια. Σπανίως τόσο λίγοι επέτυχαν τόσα πολλά με τόσο μικρή προσπάθεια. Οι γερμανικές φυλές εμπόδισαν την προώθηση των Ρωμαίων στις βόρειες και στις βορειοανατολικές περιοχές της κεντρικής Ευρώπης· έκαναν τον Ρήνο βόρειο σύνορο της Αυτοκρατορίας· και, αντιθέτως προς τη Γαλατία και άλλες κατακτημένες περιοχές, διατήρησαν άθικτη τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους.
Ο Ρήνος υπήρξε γερμανικό εδαφικό όριο περισσότερο από τέσσερεις αιώνες πριν ενωθούν και πάλι οι γερμανικές φυλές για να καταστρέψουν τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Αν ο Βάρος είχε νικήσει τις γερμανικές φυλές στον Τευτοβούργιο Δρυμό, η λατινική επιρροή θα είχε τελικά επικρατήσει εκεί όπως στη Γαλατία. Δεν θα γίνονταν ακολούθως οι αγγλοσαξονικές επιδρομές στη Βρετανία και ίσως δεν θα εδημιουργείτο η Αγγλία.
Αν και ο Αρμίνιος απέτυχε να διατηρήσει την ενότητα των γερμανικών φυλών που υπερίσχυσαν των Ρωμαίων, η φοβερή μάχη στον δρυμό Τέουτομπουργκ έθεσε τα θεμέλια για τη δημιουργία του μελλοντικού γερμανικού πολιτισμού, συνέβαλε στη δημιουργία της Αγγλίας και οδήγησε τελικά στην πτώση της Ρώμης
Διαβάστε Επίσης: Η μάχη των Φιλίππων: Ο Μάρκος Αντώνιος και ο Οκταβιανός παίρνουν εκδίκηση για την δολοφονία του Ιούλιου Καίσαρα.