Ιστορικό
Η κομβική μάχη στον ποταμό Μέταυρο το 207 π.Χ. ήταν η πρώτη σημαντική ρωμαϊική νίκη επί των Καρχηδονίων εισβολέων. Η επιτυχία αυτή οδήγησε στη ρωμαϊκή επικράτηση κατά τον Β΄ Καρχηδονιακό Πόλεμο, στον έλεγχο της Ισπανίας και τελικά στην καταστροφή της Καρχηδόνας. Η ήττα της τελευταίας έδωσε στη Ρώμη πρόσβαση σε στρατιωτικό δυναμικό που την κατέστησε ικανή να κυριαρχήσει στη Μεσόγειο τους επόμενους έξι αιώνες.
Στα μέσα του 3ου αιώνα π.Χ. η Ρώμη και η Καρχηδόνα είχαν γίνει οι δυο σημαντικότερες στρατιωτικές δυνάμεις στη Μεσόγειο. Κάθε πλευρά αναγνώριζε την ισχύ της άλλης και οι σχέσεις τους παρέμεναν φιλικές, καθώς αμφότερες κατακτούσαν συνεχώς νέα εδάφη. Το 264 π.Χ. όμως οι δυο αυτοκρατορίες συγκρούστηκαν για τον έλεγχο της Μεσσήνης, αρχίζοντας έτσι τον Α’ Καρχηδονιακό Πόλεμο.
Μετά από μια δεκαετία πολέμου, η Ρώμη απέκτησε τελικά την υπεροχή, αλλά δεν επέτυχε μια καθοριστική νίκη. Οι κουρασμένοι Καρχηδόνιοι συμφώνησαν να εγκαταλείψουν ορισμένες αξιώσεις τους, περιλαμβανομένων μερικών τμημάτων της Ισπανίας, και να καταβάλουν αποζημιώσεις ώστε να πραγματοποιηθεί μια εύθραυστη ειρήνη.
Τις επόμενες δύο δεκαετίες η Ρώμη αύξησε την ισχύ της νικώντας τους Γαλάτες και τους Ιλλυριούς. Εν τω μεταξύ, στην Ισπανία, ένας νεαρός Καρχηδόνιος ονομαζόμενος Αννίβας Μπάρκα είχε αναλάβει τη διοίκηση του στρατού το 221 π.Χ. και μέσα σε δυο χρόνια απέκτησε τον έλεγχο του μεγαλύτερου μέρους της χερσονήσου. Η Ρώμη απαίτησε από την Καρχηδόνα να ανακαλέσει τον Αννίβα, να τον δικάσει και να σταματήσει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις της. Όταν η τελευταία αρνήθηκε, η Ρώμη στράφηκε εναντίον της αρχίζοντας έτσι τον Β΄ Καρχηδονιακό Πόλεμο.
Ο Αννίβας είχε αποκτήσει τις πρώτες στρατιωτικές εμπειρίες του ακολουθώντας τον πατέρα του στην Ισπανία κατά τον Α’ Καρχηδονιακό Πόλεμο. Λέγεται ότι, μετά το τέλος μιας ανεπιτυχούς εκστρατείας, ο Αννίβας ορκίστηκε στον πατέρα του αιώνιο μίσος κατά της Ρώμης και υποσχέθηκε να αφιερώσει τη ζωή του σε πόλεμο εναντίον της αυτοκρατορίας της. Ο Αννίβας ήξερε ότι η καλύτερη περίπτωση επιτυχίας δεν βρισκόταν στις συγκρούσεις της Ισπανίας, αλλά στη μεταφορά του πολέμου απ’ ευθείας εναντίον της Ρώμης.
Τον Σεπτέμβριο του 218 π.Χ. ξεκίνησε με στρατό 50.000 ατόμων και περίπου 40 ελέφαντες για να διασχίσει τις Άλπεις. Παρά τις σημαντικές απώλειες σε άνδρες και ζώα από τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες και τις εχθρικές ορεσίβειες φυλές, ο Αννίβας κατάφερε να ολοκληρώσει την επική δεκαπενθήμερη πορεία του. Ύστερα νίκησε τους Ρωμαίους στη βόρεια Ιταλία και τα επόμενα δέκα χρόνια μπορούσε να κινηθεί με άνεση στο μεγαλύτερο μέρος της Ιταλικής χερσονήσου, νικώντας οποιονδήποτε στρατό έστελναν εναντίον του οι Ρωμαίοι.
Σε αυτή τη δεκαετία των συγκρούσεων ο Αννίβας επιστράτευσε αρκετά άτομα από νικημένους στρατούς, ενώ πολλοί άλλοι ήρθαν κοντά του από την Ισπανία και την Καρχηδόνα. Παρά τις ενισχύσεις, όμως, δεν κατάφερε ποτέ να συγκεντρώσει αρκετές δυνάμεις ώστε να επιτεθεί εναντίον της ίδιας της Ρώμης. Τέλος, το 208 π.Χ. ζήτησε από τον αδελφό του, Ασδρούβα, διοικητή του καρχηδονιακού στρατού της Ισπανίας, να έρθει στην Ιταλία για να γίνει η τελική επίθεση.
Ο Ασδρούβας απέφυγε τον ρωμαϊκό στρατό στη βόρεια Ισπανία και έφτασε στη Γαλατία, όπου πέρασε τον χειμώνα αυξάνοντας και εκπαιδεύοντας τον στρατό του. Την άνοιξη του 207 π.Χ. διέσχισε τις Άλπεις, πιθανόν από τον ίδιο δρόμο που είχε χρησιμοποιήσει ο αδελφός του πριν από πολλά χρόνια, και έφτασε στην ανατολική πλευρά της Ιταλικής χερσονήσου πριν στραφεί προς νότον στις ακτές της Αδριατικής. Μαθαίνοντας την άφιξη του αδελφού του στην Ιταλία, ο Αννίβας ξεκίνησε προς βορράν για να συναντηθούν οι δυο στρατοί.
Οι Ρωμαίοι ηγέτες αντιλήφθηκαν, φυσικά, τον κίνδυνο από τους δυο καρχηδονιακούς στρατούς στα εδάφη τους. Περισσότερο από μια δεκαετία δεν μπορούσαν να νικήσουν τον Αννίβα και το μόνο που κατάφεραν ήταν να τον κρατήσουν μακριά από τη Ρώμη. Αν ενώνονταν οι στρατοί των δύο αδελφών, η Ρώμη και η Αυτοκρατορία θα διέτρεχαν σοβαρότατο κίνδυνο. Αντιδρώντας, η ρωμαϊκή σύγκλητος έστειλε δύο υπάτους για να κρατήσουν χωρισμένους τους καρχηδονιακούς στρατούς.
Ο Μάρκος Λίβιος Σαλινάτωρ έσπευσε στον βορρά για να εμποδίσει τον Ασδρούβα, ενώ ο Γάιος Κλαύδιος Νέρων κινήθηκε προς νότον για να σταματήσει την προέλαση του Αννίβα από τη βάση του στη Λουκανία. Οι δυο καρχηδονιακοί στρατοί βρίσκονταν σε απόσταση περίπου 300 χιλιομέτρων μεταξύ τους πριν φτάσουν ανάμεσά τους οι Ρωμαίοι. Ο Ασδρούβας, θέλοντας να επιτύχει την επαφή με τον στρατό του αδελφού του, έστειλε έναν αγγελιαφόρο με το σχέδιό του. Δυστυχώς για τους Καρχηδόνιους, οι στρατιώτες του Νέρωνα συνέλαβαν τον απεσταλμένο πριν φτάσει στον Αννίβα.
Ο Νέρων εκμεταλλεύθηκε τις πληροφορίες αναδιατάσσοντας τις γραμμές του και αποσύροντας 7.000 από τους καλύτερους πεζούς και ιππείς του, τους οποίους έστειλε για ενίσχυση στον Σαλινάτωρα. Ο Ασδρούβας αντιλήφθηκε ότι ο ενισχυμένος βόρειος ρωμαϊκός στρατός είχε αποκτήσει πλεονέκτημα και άρχισε να υποχωρεί. Ωστόσο, πριν διασχίσει τον ποταμό Μέταυρο, οι Ρωμαίοι τον πρόλαβαν και τον ανάγκασαν να δώσει μάχη.
Η Μάχη
Οι δυο αντίπαλοι παρέταξαν τις δυνάμεις τους σε τρία τμήματα αντιμέτωπα μεταξύ τους. Η μάχη ξεκίνησε με το ρωμαϊκό αριστερό πλευρό να επιτίθεται στο καρχηδονικό δεξιό, ενώ λίγο αργότερα οι Ρωμαίοι επιτέθηκαν στο κέντρο, αλλά οι Καρχηδόνιοι πρόβαλλαν σθεναρή αντίσταση έστω και αν υστερούσαν αριθμητικά. Το υπεράριθμο καρχηδονικό ιππικό επιτέθηκε ενάντια στο ρωμαϊκό ιππικό. Η δεξιά πτέρυγα και το κέντρο των Καρχηδονίων κράτησαν τη θέση τους και οι πολεμικοί ελέφαντες κατάφεραν να σπάσουν τις ρωμαϊκές γραμμές και να σκορπίσουν μαζική σύγχυση.
Το ρωμαϊκό ιππικό είχε νικήσει ολοκληρωτικά το καρχηδονιακό ιππικό και, με την υποχώρηση της καρχηδονιακής αριστερής πτέρυγας, ξεκίνησε μια γενική υποχώρηση του στρατού του Ασδρούβα. Οι ελέφαντες έτρεχαν σαστισμένοι, σκοτώνοντας Ρωμαίους και Καρχηδονίους. Έξι από τους ελέφαντες σκοτώθηκαν από τους οδηγούς τους για να σταματήσουν την μανία τους και οι υπόλοιποι τέσσερις αιχμαλωτίστηκαν από τους Ρωμαίους.
ο Νέρων βλέποντας την κατάσταση της μάχης πήρε τους μισούς από τους άνδρες του, μια επίλεκτη ομάδα των 7.000 ανδρών, και προχωρώντας πίσω από τις πολεμικές ρωμαϊκές γραμμές τους οδήγησε στο αριστερό ρωμαϊκό άκρο, και επιτέθηκε στα νώτα του Ασδρούβα.
Οι Καρχηδόνιοι δεν πρόλαβαν να αναδιατάξουν την άμυνά τους, με αποτέλεσμα να διαλύσουν οι Ρωμαίοι την πλευρά τους και να σκοτώσουν τουλάχιστον 10.000 εχθρούς με δικές τους απώλειες μόλις 2.000 ανδρών. Μεταξύ των νεκρών βρισκόταν ο Ασδρούβας και οι περισσότεροι πολεμικοί ελέφαντες.
Ο Ασδρούβας, βλέποντας ότι η μάχη είχε χαθεί και δεν μπορούσε να κάνει τίποτα περισσότερο, δεν ήταν διατεθειμένος να πιαστεί αιχμάλωτος των Ρωμαίων και έτσι επιτέθηκε στις ρωμαϊκές τάξεις με το άλογό του μαζί με τους εναπομείναντες Ισπανούς φρουρούς του και σκοτώθηκε. Επαινέστηκε από τον Πολύβιο και τον Λίβιο επειδή έκανε ό,τι μπορούσε ως στρατηγός και μετά συνάντησε έναν ένδοξο θάνατο.
Πριν κατακαθίσει ακόμη η σκόνη της μάχης, ο Νέρων οδήγησε και πάλι βιαστικά τον στρατό του πίσω στον νότο και κατέλαβε θέση απέναντι από τον Αννίβα πριν αντιληφθούν οι Καρχηδόνιοι ότι είχε λείψει από τη θέση του. Ο Αννίβας έμαθε τη νίκη του Νέρωνα και τον θάνατο του αδελφού του όταν οι Ρωμαίοι πέταξαν το κεφάλι του μέσα στο στρατόπεδό του.
Συνέπεια
Η μάχη του Μεταύρου ήταν η πρώτη σημαντική νίκη των Ρωμαίων επί του Αννίβα. Λίγο μετά την καταστροφή του στρατού του Ασδρούβα, οι Ρωμαίοι νίκησαν τα υπόλοιπα καρχηδονικά στρατεύματα στην Ισπανία και απέκτησαν τον έλεγχο ολόκληρης της χερσονήσου. Με την απώλεια του στρατού του αδελφού του και της Ισπανίας, ο Αννίβας δεν είχε άλλη επιλογή παρά να μείνει άλλα τέσσερα χρόνια στην Ιταλία απασχολώντας τον ρωμαϊκό στρατό για να μη μπορέσει να εισβάλει στην Καρχηδόνα.
Ωστόσο, δεν επέτυχε καμιά άλλη σημαντική νίκη και τελικά αποσύρθηκε στη βόρεια Αφρική, όπου οι Ρωμαίοι ολοκλήρωσαν με επιτυχία τον Β΄ Καρχηδονιακό Πόλεμο στη Ζάμα το 202 π.Χ.
Παρά τις ήττες στον ποταμό Μέταυρο, στην Ισπανία και στη Ζάμα, η Καρχηδώνα κατάφερε να επιζήσει και, μισό αιώνα αργότερα, στράφηκε πάλι εναντίον της Ρώμης. Αυτή τη φορά οι Ρωμαίοι δεν έδειξαν κανένα έλεος· κατέστρεψαν ολοκληρωτικά την πόλη και σκότωσαν ή σκλάβωσαν όλους τους και τοίκους της.
Αν η μάχη στον Μέταυρο είχε διαφορετική κατάληξη ή αν ο Ασδρούβας είχε καταφέρει να φθάσει στον αδελφό του χωρίς μάχη, είναι πιθανόν ότι ο ενωμένος καρχηδονιακός στρατός θα μπορούσε να είχε κυριέψει τη Ρώμη. Τότε η Καρχηδόνα και ο βορειοαφρικανικός πολιτισμός θα κυριαρχούσαν στην Ιταλία, στην Ισπανία και στις γύρω περιοχές. Αντιθέτως, όμως, η νίκη επέτρεψε στους Ρωμαίους να ολοκληρώσουν την εγκατάστασή τους στην Ισπανία και να αποκτήσουν ανθρώπινο δυναμικό από περιοχές που ανήκαν μέχρι τότε στην Καρχηδόνα.
Ο ρωμαϊκός στρατός, με τα πλεονεκτήματα και την αυτοπεποίθηση που απέκτησε στον Μέταυρο ποταμό, επεξέτεινε πολύ σύντομα τα όρια της Ρώμης και δημιούργησε τη μεγαλύτερη αυτοκρατορία εκείνης της εποχής.