Η έναρξη της Επανάστασης στην Ελλάδα δεν πραγματοποιήθηκε σε μια μέρα μόνο, ούτε συγχρόνως σε όλες τις περιοχές, αν και είχε οριστεί ως ημέρα γενικής εξέγερσης η 25η Μαρτίου. Πολλοί παράγοντες και οι τοπικές ιδιομορφίες συνετέλεσαν, ώστε η Επανάσταση να αρχίσει πρίν την 25η Μαρτίου και ακόμη άλλες περιοχές να προηγηθούν στην εξέγερση και άλλες να ακολουθήσουν, η έναρξη δηλαδή της Επανάστασης να γίνει σταδιακά, να κλιμακωθεί σε χρόνο μακρότερο απο δύο μήνες, ενώ μεμονωμένες εξεγέρσεις έγιναν και αργότερα.
Ωστόσο, τα πρώτα επαναστατικά γεγονότα, απο τις 21 ως τις 31 Μαρτίου, οπότε επαναστάτησαν η Πελοπόννησος πρώτα και αμέσως ύστερα τμήμα της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδος, συνιστούν την κυρίως έναρξη της Επανάστασης στην Ἑλλάδα.
Έναρξη της Επανάστασης στην Πελοπόννησο και πρώτες πολεμικές συγκρούσεις
Η Επανάσταση στην Ελλάδα άρχισε απο την Πελοπόννησο. Μέσα σε λίγες ημέρες, απο τις 21 ως τις 28 Μαρτίου, είχε γενικευτεί και είχε επεκταθεί σε όλες τις επαρχίες της. Ουσιαστικά μόνο τα φρούρια, η Τριπολιτσά με τη γύρω περιοχή της και το Λάλα είχαν παραμείνει στην εξουσία των Τούρκων. Όλες οι επαρχίες κινήθηκαν για την Επανάσταση με την ίδια προθυμία. Ο χρόνος της έναρξης της προσδιορίσθηκε απο τις ειδικές συνθήκες σε κάθε επαρχία και απο τα τοπικά επεισόδια, που είχαν προηγηθεί,
Πολιορκία και παράδοση των Καλαβρύτων.
Στις 21 Μαρτίου συγκεντρώθηκαν στα Καλάβρυτα 600 ένοπλοι αγωνιστὲς με αρχηγούς τον Σωτήρη Χαραλάμπη, τον Φωτήλα, τον Σωτήρη Θεοχαρόπουλο, τον Ιωάννη Παπαδόπουλο, τον Νικόλαο Σολιώτη και τους Πετμεζαίους και επιτέθηκαν εναντίον των Καλαβρυτινών Τούρκων, που είχαν καταφύγει στους πύργους. Ύστερα απο πενθήμερη αντίσταση ο Αρναούτογλου αναγκάστηκε να παραδοθεί. Ο απολογισμός των πρώτων αυτών επιχειρήσεων του Αγώνα ήταν 2 νεκροί Ελληνες και 3 τραυματίες, μεταξύ των οποίων και ο ηρωϊκός Σολιώτης. Με τα 100 όπλα, που οι Τούρκοι αναγκάστηκαν να παραδώσουν στους νικητές, εξοπλίστηκαν και άλλοι αγωνιστές. Η επίθεση αυτή των Ελλήνων εναντίον των πύργων των Καλαβρύτων, στις 21 Μαρτίου, είναι η πρώτη πολεμική επιχείρηση του Αγώνα στην Πελοπόννησο.
Ορισμένοι νεότεροι ιστορικοί, στηριζόμενοι σε απομνημονεύματα, αναφέρουν οτι, πρίν ξεκινήσουν οι αγωνιστές για την επίθεση αυτή, παρακολούθησαν δοξολογία στην Αγία Λαύρα και πήραν μαζί τους για σημαία το λάβαρο της Μονής με τη χρυσοκέντητη παράσταση της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
Διαβάστε επίσης: Εναρξη της Επανάστασης στη Μάνη και απελευθέρωση της Καλαμάτας
Ο θρύλος της Αγίας Λαύρας
Για την έναρξη του Αγώνα είχε δημιουργηθεί πολύ νωρίς και είχε επικρατήσει ο θρύλος της 25ης Μαρτίου και της Αγίας Λαύρας. Σύμφωνα με αυτόν, στις 25 Μαρτίου ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, αφού ύψωσε στην Αγία Λαύρα το λάβαρο της μονής που είχε χρυσοκεντημένη την εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, όρκισε σ᾿ αυτό τα παλικάρια και τα οδήγησε στην επίθεση εναντίον των Τούρκων των Καλαβρύτων.
Η ιστορική όμως αλήθεια απέχει πολύ απο τον θρύλο. Ούτε στις 25 Μαρτίου αλλα ούτε και στις 21 που έγινε η πρώτη πολεμική επιχείρηση βρισκόταν κανείς στην Αγία Λαύρα. Λίγες ημέρες μετά την άφιξή τους εκεί, στις 10 η 13 Μαρτίου, όλοι οι αρχιερείς και οι πρόκριτοι διασκορπίστηκαν στα ορεινά χωριά της Αχαΐας. Ειδικότερα ο Παλαιών Πατρών Γερμανός έμεινε στα Νεζερά ως την μέρᾳ των τουρκικών προκλήσεων στην Πάτρα (23 Μαρτίου). Απο τους Ελληνες απομνημονευματογράφους μόνο ο Κανέλλος Δεληγιάννης, που έγραψε πολύ αργότερα τα απομνημονεύματά του και θέλησε μάλιστα να συνδέσει με την εξέγερση της ιδιαίτερης πατρίδος του τα γεγονότα της Αγίας Λαύρας, αναφέρει οτι απο εκεί άρχισε ο αγώνας στις 23 Μαρτίου.
Σ᾿ εκείνον όμως που κατεξοχήν οφείλεται ο θρύλος της Αγίας Λαύρας είναι ο Γάλλος ιστορικός Πουκεβίλ, που έγραψε το 1824 την Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως. Εκεί περιγράφει με φανταστικές τελείως λεπτομέρειες τη δοξολογία που έγινε στην Αγία Λαύρα, τον λόγο που εκφώνησε ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, την ορκωμοσία των παλικαριών κλπ. Ο θρύλος της Αγίας Λαύρας διαδόθηκε ευρύτατα σε όλη την Ελλάδα και έγινε ιδιαίτερα αγαπητός στους Ελληνες. Με συγκίνηση δέχθηκαν τη σύνδεση των δύο μεγαλυτέρων και αλληλένδετων στη συνείδησή τους ιδανικών, της ελευθερίας του έθνους και της ορθοδοξίας. Η αρχή της εθνεγερσίας, συνδεδεμένη με την ημέρα του Ευαγγελισμού και με πρωτοστάτη εκκλησιαστικό άνδρα που όρκιζε τους αγωνιστές στο λάβαρο με την εικόνα της Παναγίας, ήταν φυσικό να συγκινήσει κάθε ελληνική ψυχή.
Εκτός όμως απο τον θρύλο της Αγίας Λαύρας, η 25η Μαρτίου είναι και για ιστορικούς λόγους στενά συνδεδεμένη με την ιστορία της έναρξης της Επανάστασης. Ηταν η ημέρα που είχε παραγγελθεί ως ημέρα της εξεγέρσεως στους Πελοποννησίους στη Βοστίτσα και στη Μάνη, αλλά και στους Ρουμελιώτες στη Λευκάδα, απο τους Φιλικούς απεσταλμένους του Υψηλάντη. Και ακόμη ήταν η μέρα που γενικεύτηκε η Επανάσταση σε όλη την Πελοπόννησο. Οπως όμως γράφει ο Ιωάννης Φιλήμων στα προλεγόμενα των απομνημονευμάτων του Παλαιών Πατρών Γερμανού: « Αληθές είναι οτι η Επανάσταση έλαβε χαρακτήρα γενικότερο απ᾿ τις 25, αλλά η πρώτη αρχή της υπάρχει κυρίως απ᾿ τις 21, διότι αι σημαίαι ανυψώθηκαν, τα εθνόσημα διανεμήθησαν και οἱ Τούρκοι στα φρούρια κλείσθηκαν…».
Βιβλιογραφία
Έφη Αλλαμανή – Ιστορία του Ελληνικού Έθνους
Γερμανός, Παλαιών Πατρών (1837). Υπομνήματα περί της επαναστάσεως της Ελλάδος : από το 1820 μέχρι του 1823
Διαβάστε επίσης: Έναρξη της Επανάστασης στην Πελοπόννησο: Απελευθέρωση της Βοστίτσας και ο ξεσηκωμός της Πάτρας